Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги алишер навоий номидаги

 

3.3. O`zbekiston Respublikasida Halqaro kafolatlarni qo’llash masalalari 

 

Xalqaro  kafolatlar-tovarlar  va  kapitallar  xarakatini  uzluksiz  va  doimiy 

xarakat  qilinishi  ta’minlanishiga  xizmat  qiladi.  Xalqaro kafolatlar import 

qiluvchilarni sifatsiz tovarlar qabul qilishdan, eksport qiluvchilarni esa tovarlar 

xaqini ololmay qolish xavfidan saqlaydi. 

Xalqaro kafolatlar xalqaro operatsiyalarning barcha asosiy turlaridan 

qo’llaniladi jumladan,bularga: 

-xalqaro kreditlar bo’yicha beriladigan kafolatlar; 

---

58 

 

-eksport-import operatsiyalari bo’yicha beriladigan kafolatlar: 

-to’g’ri va portfelli investitsiyalar bo’yicha beriladigan kafolatlarni kiritish 

mumkin. 

Xalqaro kafolatlar markaziy banklar, tijorat banklari, korporatsiyalar, 

hukumat va xalqaro tashkilotlar tomonidan beriladi. Xalqaro kafolatlar banklar va 

boshqa kafolat beruvchi tashkilotlar uchun muhim daromad manbai hisoblanadi, 

ammo bular yuqori riskli operatsiyalar hisoblanadi. 

Xalqaro kafolartlarda uchinchi bir tomonining ishtirok etishi shartdir . 

Aynan mana shu kafolat beruvchi tomoning to’lovga layoqatligi asosiy masala 

bo’lib hisoblanadi. Xalqaro kafolatlar xalqaro miqyosida tan olingan sub’ektlar 

tomonidan beriladi

14

. 

Xalqaro kafolatlarning quydagi asosiy turlari mavjud: 

To’gi kafolatlar-  kafolat beruvchi tomon bevosita eksport-import 

operatsiyalarida kafolat beradi. Bunda mazkur to’lov bo’yicha majburiyatlarni 

to’lik o’z zimmasiga oladi. Bunday kafolatlar to’lov talabnomalari bo’yicha hisob-

kitoblar,hujjatlashtirilgan akkreditiv bo’yicha hisob-kitoblarda keng qo’llaniladi. 

Vositalashgan kafolatlar. Bunda kafolat beruvchi uziga xos tarzda 

vositachilik vositasini utaydi. Bunday kafolatlar eksport-import operatsiyalarida 

keng ishlatiladi. 

Tasdiqlandan  kafolatlar. Bunday kafolatlar berilgan kafolatlarni tasdiqlash 

shaklida namoyon bo’ladi. Masalan, bank o’z mijozi bo’lgan import qiluvchining 

to’lov majburiyatlari bo’yicha kafolat bergan bo’lsa, eksport qiluvchining banki 

ham ushbu kafolatlar bo’yicha majburiyatni yo’li bilan amalga oshiriladi. 

Xalqaro kafolatlatni yana quyidagi asosiy shakllari ham mavjud: 

1.To’lov bo’yicha barilgan kafolatlar. 

2.Sifatli maxsulotlar etkazib berish bo’yicha barilgan kafolatlar(jarima, 

qo’shimcha harajatlar) 

                                                            

14

 Yo.Q.Qorayeva. I.U.Nematov “Xorijiy investitsiyalar” fani bo’yicha ta’lim texnologiyasi./ “Iqtisodiy ta’limdagi 

o’qitish texnologiyasi” seriyasidan. – T.: TDIU, 2008, 154 – bet. 

---

59 

 

O’zbekiston Respublikasida halqaro kafolatlardan foydalanish masalasi eng 

dolzarb masalalardan biri bo’lib turibdi. Respublikada kata summada 

moliyalashtirilayotgan loyihalarning aksariyati davlat ulushining ko’pligi sababli, 

halqaro kafolatlarni ishlatuvchi 

ыгиэуле  xukumatdir. Bunday yirik loyihalarga 

kukdumalok neft’ majmuini misol qilib keltirishimiz mumkin. 

Olinayotgan halqaro kreditlarning asosiy qismi O’zbekiston Respublikasi 

hukumatining kafolati bilan olinmoqda. Halqaro kafolatlarni berishda tijorat 

tuzilmalari va banklarning ahamiyati kattadir.O’zbekiston Respublikasida halqaro 

kafolatlar o’rnini bosuvchi majburiyatlarni pul mablag’lari bilan ta’minlash tizimi 

keng qo’llaniladi.