Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги андижон давлат тиббиёт институти

Шовқиннинг ишчилар организмига таъсири. 
Шовқиннинг организмига таъсири унинг частотаси, кучи, вақтли 
кўрсаткичлари ва таъсирининг доимийлиги билан белгиланади. Частота 
қанчалик юқори бўлса, унинг биологик таъсирининг намоѐн бўлиши ҳам 
шунчалик жадал бўлади. Инсон қулоғи 1000 Гц частотали товушнинг энг 
яхши эшитади (яъни бу частотада энг паст эшитиш бўсағасига эгадир) ва 
шунинг учун ҳам бу товуш стандарт тон сифатида қабул қилинган. 
қулоқнинг энг яхши эшитиш зонасида 500-4000 Гц оралиғида жойлашган 
(сўзлашиш нутқи диапазони). Турли частотали товушлардан бир хилдаги 
кучга эга бўлган эшитиш ҳиссиѐтини ҳосил қилиш учун турли даражадаги 
товуш босими бўлиши керак. Масалан, паст частотали товушни эшитиш 
учун, юқори частотали товушга қараганда кўпроқ (жадалроқ) даражадаги 
товуш босими керак. Ёш ўтиши билан инсоннинг эшитиш бўсағаси 
кўтарилиб боради (яъни эшитиш қобилияти пасаяди). Шунингдек турли 
касалликлар ѐки заҳарли моддалар таъсирида ҳам эшитиш қобилияти 
пасаяди.

---

140 
Ҳар қандай шовқин ҳам ишчилар организмига салбий таъсир қилиши 
мумкинми? Йўқ. Агар шовқин жадаллиги меъѐрий ҳужжатларда рухсат 
этилган даражадан унчалик кўп ошмаса, унда дастлаб организмда адаптация 
(мослашиш) ҳолати, кейинчалик чарчаш ва вақт ўтиши билан (шовқин 
мунтазам равишда узоқ муддат таъсир қилиб турса) оғир қулоқлик ва айрим 
камдан-кам ҳолларда органик ўзгаришлар натижасида, карликка олиб 
келиши мумкин. Жадал шовқин, эшитиш анализаторларини таъсиридан 
ташқари, бутун организмга, биринчи навбатда марказий асаб системасига 
таъсир қилади. Унинг ҳаракатчанлигининг пасайиши, диққат эътиборнинг, 
иш бажариш қобилиятининг пасайиши (чарчаш) бундан далолат беради. 
Шовқин нафас олиш ва юрак уриш ритмига, қон босимига таъсир қилади. 
Айрим ҳолларда ошқозоннинг ҳаракат ва секретор фаолиятига, эндокрин 
системасига таъсири ҳам кузатилади. Мана шу, барча, шовқин таъсирида 
юзага келадиган, ўзгариш ва белгилар комплекс ―шовқин касаллиги‖ деган 
ном олган касаллик турига бирлашган.