Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги гулистон Давлат университети “ электротехника ва электроника асослари”

3. Доимий ток генераторининг ишлаш принципи.

Генераторнинг ишлаши электр магнит индукция қонунига асосланган. Магнит майдонда ҳаракатланувчи ўтказгичда йўналиши унг қўл қоидаси билан аниқланувчи Э. Ю. К. ҳосил бўлади. Э. Ю. К. ҳосил бўлиш жараёнини яккол тассавур этиш учун доимий магнит майдонида айланаётган рамкани қараб чиқамиз. Рамка учлари ярим ҳалқаларга бирлаштирилган. Уларга коллектор чўткалари тегиб туради ва рамкани ташқи занжирга улайди. Рамка сими магнитнинг юкори-шимолий қутб ёнидан соат стрелкаси йўналишида ўтаётганда биздан йўналган Э. Ю. К. ҳосил бўлади. Елкалар кетма-кет улангани учун бўлади. Бу ўрамдаги тўлиқ Э. Ю. К. Агар занжир ёпик бўлса унда ток оқими ҳосил бўлади. Бу ток чўткалар ёрдамида ташқи истемолчига ўзатилади. Пастки чўтка генераторини мусбат қутби бўлиб колади.

Э. Ю. К. катталиги формула билан аниқланади.
Рамка 180⁰ га бурилганда симлар ўрни алмашади, шу билан бирга уларга бириктирилган ярим ҳалқалар ҳам олмашади. Шундай қилиб, пастки коллектор доимо мусбат қутб бўлиб колаверади. Рамкани машина роторининг битта чулғами сифатида қараш мумкин. Роторда М та шундай рамкалар бўлса, умумий Э. Ю. К. бўлади.
4. Доимий ток двигателининг ишлаш томийси.
Агар чўткаларга ўзгармас ток келтирилса ротор чулғамлари бўйлаб ток оқа бошлайди. Бу токнинг магнит майдони билан статорнинг доимий магнит майдони таъсирлашиб, Ампер қонунига кўра симга В ва га перпендикуляр бўлган куч юзага келади.


В N

келаётган
F I






F





кетаётган ток
В




F

S

Бу куч йўналиши чап қўл қоидаси билан аниқланади.
Пастдан-чапга қараб, юкоридан-ўнгга қараб йўналган. Натижада ўрамга жуфт куч таъсир этади. Унинг моменти М - ўрамни соат стрелкаси йўналишида айлантиради.