Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги, мирзо улуғбек номидаги тошкент давлат университети

2. ДИАЛЕКТИКА ВА УНИНГ МУҚОБИЛЛАРИ

Диалектика кишиларнинг, уларни қуршаб турган" дунёни билишининг умумий усули сифатида дунёгадиалектик қарашни вужудга келтирган.
Дунёга диалектик қараш — бу барча нарса ва ҳо дисаларни, уларнинг инсон миясидаги инъикосла ри — инсон билишини ҳам ўзаро алоқадорликда вабоғланишда, қарама-қаршиликлар бирлиги ва кура шида, миқдор ва сифат ўзгаришларининг бир-биригаўтишида, эскининг ўрнини янги эгаллашида, хуллас,уларни «ўз ҳаракати»да, ўзгариб ва ривожланиб ту ришида, пайдо бўлиб ва йўқ бўлиб туришида, ваайни вақтда ҳамма нарса ўзаро боғлиқлик ва алоқа дорликда ва ўзаро муносабатда, деб тушунишдир.Бундай тушуниш диалектик қарашни вужудга келти ради. Дунёга диалектик қараш диалектик тафаккурниюзага келтиради.
Диалектик тафаккур субъект тафаккурининг ри вожланиш даражасига ҳам борлиқдир. Табиат ва жа миятда пировард натижада ҳамма нарса диалектиктарзда юз беради. Бу диалектик жараён субъект мияси да инъикос этганда, пайдо бўлган тасаввур ва тафаккурё метафизик ёки диалектик йўл билан ҳосил қилини ши мумкин. Диалектик тафаккур шу жиҳатдан инсонтафаккури тараққиётининг нисбатан юқори босқичигахосдир. Диалектик тафаккур борлиқдаги нарса ва ҳо дисалар асли қандай бўлса, уларнинг субъект миясидамуайян фикр шаклида худди шундай акс этишидир.Диалектик тафаккур — бу диалектик фикрлаш усули.Диалектик тафаккур ҳам табиатшунослик ва ижтимоийфикр тараққиёти билан ўзгариб, ривожланиб боради.Унинг кейинги давр ижтимоий тараққиёт билан,жаҳон халқлари ҳамжамиятларининг вужудга келишибилан боғлиқ юзага келган шакли, бу — янгича тафак курдир. Янгича тафаккурнинг асосини жамиятни диа лектик тушуниш ташкил қилади. Диалектик тафаккурусули ўз моҳияти билан софистик, эклектик ва догма тик тафаккур усулларидан тубдан фарқ қилади.
Тафаккурнинг софистик, эклектик, метафизик догматик усуллари диалектик тафаккур усулининг му қобилларидир. Улар инсон тафаккури фаолиятинингтурли қирралари сифатида бир-бирларига ҳам қарама қарши, ҳам, айни вақтда, бир-бирларини тўлдиради лар.
Уларнинг ҳар бирининг инсон тафаккури жараёни да ўз ўрни бор. Биз уларнинг ҳар бири билан қисқачатанишиб чиқамиз.