Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

 
GEOMETRIYA DARSLARIDA ELEKTRON O‘QUV MAJMUALARIDAN 
FOYDALANISHNING AFZALLIKLARI 
Elmurodov Jamshid Asatillayevich - T.N.Qori Niyoziy nomidagi 
O‘zbekiston pedagogika fanlari ilmiy tatqiqot insituti tayanch doktoranti 
О‘zbekiston Respublikasida amalga oshirilayotgan ta’lim sohasidagi islohatlar 
respublikaning ravnaqini ta’minlaydigan istiqboldagi rejalarini amalga oshirishda 
muhim о‘rin tutadi. Hozirgi zamon yoshlari bilimi va tarbiyasi davr talabiga javob 
beradigan hamda umuminsoniy ta’lim-tarbiya shakli va tamoyillari bilan hamohang 
bо‘lishi zarur.
Axborot texnologiyalari rivojlangan davrda kompyuter texnologiyalari 
yordamida darslarni о‘tkazish: o‘quvchilarni darsda befarq bо‘lmaslikka, mustaqil 
fikrlash, ijod etish va izlanishga majbur etishi, kompyuter savodxonligini oshirish 
hamda о‘zi tanlagan kasbiga bо‘lgan qiziqishlarini kuchaytirish bugungi kunning 
dolzarb masalalaridandir. Bu esa o‘quvchilarni puxta kasbiy tayyorgarlikka ega 
bо‘lishi va о‘z kasbining mohir ustasi bо‘lib yetishishiga katta yordam bо‘ladi.
Hozirgi kunda yoshlarning kompyuter va zamonaviy mobil texnologiyalaridan 
hamda internet resurslaridan foydalanishga bo‘lgan qiziqishlari kuchayib bormoqda. 
Bu esa o‘z navbatida o‘quvchilarning ta’lim va tarbiya jarayonga o‘z ta’sirini 
o‘tkazmasdan qolmaydi. Shuning uchun o‘quvchilarning qiziqishlaridan kelib chiqqan 
holda darslarda zamonaviy innovatsion texnologiyalardan foydalanish, qolaversa, 
ta‘lim jarayonini to‘ldiradigan turli tuman elekron o‘quv majmua va multimedia 
ilovalaridan o‘quvchilarni xabardor qilish hamda ulardan ta‘lim jarayonida 
foydalanishga yo‘naltirish lozim bo‘ladi.
Ta’limni axborotlashtirish zamonaviy tendensiyalardan biri bо‘lib, elektron 
ma’lumotlar, ensiklopediyalar, ta’lim beruvchi dasturlar, ta’lim oluvchilar bilimlarini 
avtomatik nazorat qilish vositalari, elektron o‘quv majmualar, trenajyorlar va virtual 
stendlar kabi elektron vositalarni yaratishga zarurat tug‘dirdi. Respublikamiz ta’lim 
muassasalarida о‘quv jarayonini axborotlashtirishga intilish jarayoni ta’lim tizimi 
uchun elektron o‘quv majmualar yaratishga keng yо‘l ochib berdi.
Elektron o‘quv majmua о‘zining tuzilishi jihatidan odatda ochiq axborot tizimi 
sifatida yaratilib, unda kо‘rgazmalilik asosan animatsiyalar, tovushlar, videolavhalar 
kabi multimediali texnologiyaladan foydalanish orqali ta’minlanadi. Majmuadan 
foydalanish jarayonida foydalanuvchi tomonidan uni tо‘ldirish hamda takomillashtirib 
borish imkoniyatlari yaratiladi.
Elektron o‘quv majmualarga ularning qo‘llanish yo‘nalishlaridan kelib chiqib,
quyidagi talablarni qo‘yish mumkin:

о‘quv mashg‘ulotlarini samarali darajada о‘tkazilishini ta’minlash;

bilim, ko‘nikma, malaka va kompetensiyalarni shakllantirish hamda nazorat va 
o‘z-o‘zini baholash imkoniyatlarini yaratish;

---

374 

ma’ruza va amaliy mashg‘ulotlarni о‘zaro uyg‘unlashtirish;

matnli va elektron axborot resurslari va o‘quv materiallarini muttasil yangilab 
boriladigan (gipermatnlar va havolalar) hamda jonli animatsiya va illyustratsiyalangan 
(multimedia vositalari, dinamik rasmlar, jadvallar, daigrammalar va boshqalar) bо‘lish.
Elektron o‘quv majmualarning samaradorligini quyidagi mezonlar asosida 
aniqlanishi mumkin: 

elektron o‘quv majmuani fan dasturiga tо‘la mos kelishi va uni tо‘ldirishi;

majmuaga kiritiladigan materiallarni tanlashda о‘quv fanining maqsadi va 
о‘quvchilarning bilimga bо‘lgan ehtiyojlarini hisobga olish;

mazmunning aniqligi, interfeys va dizaynning qulayligi, ranglarning mosligi, matnning 
bexatoligini ta’minlash.

mavzuga oid nazariy materialni aniq, qisqa, tushunarli va mantiqan to‘g‘ri ifodalash, 
о‘rganish jarayonini soddalashtirish uchun illyustratsiya va chizmalardan samarali va 
o‘rnida foydalanish;

o‘quv materiallarini tanlashda o‘quvchilarning yoshi, fiziologik xususiyatlarini 
hisobga olish;

majmua tuzilishi, modullari va ularga tegishli bo‘limlarining o‘zaro mantiqan 
bog‘langan bo‘lishi;

elektron o‘quv majmuaga о‘quvchilarni berilgan material ustida ishlashga va amalda 
qо‘llashga undovchi topshiriqlarni kiritish; 

o‘quvchilar o‘z imkoniyatlari, bilim darajasi va qiziqishlaridan kelib chiqib, o‘z 
o‘rganish trayektoriyalarini tuzishi hamda o‘zlarini baholash imkoniyatlarini yaratish. 
Umumiy o‘rta ta’lim maktablarida geometriya fanini o‘qitishda elektron o‘quv 
majmualarining o‘rni beqiyosdir. Elektron o‘quv majmualardan foydalanish ta’lim 
olishning 
amaliy 
jihati 
hisoblanadi. 
Geometriya 
darslarida 
innovatsion 
texnologiyalardan va internet resurslaridan, online o‘qitish tizimlaridan foydalanish 
о‘qituvchi va о‘quvchining darslarda о‘rgatilishi va о‘rganishi lozim bо‘lgan 
materiallarning o‘zlashtirilish darajasi oshishiga katta yordam beradi. Bu esa 
о‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalarini oshiradi.
Geometriya darslarida innovatsion texnologiyalardan foydalanilgan holda 
mashg‘ulotlarni o‘tkazish o‘quvchilarda: kompyuter savodxonligini rivojlantirishi, 
darsda bilim olishga bo‘lgan qiziqishini oshirishi, axborot madaniyatini shakllanishi, 
o‘quvchilarni bilim saviyasini oshishi, darsni ikki tomonlama olib borilishi, bilimi past 
o‘quvchilarni darsga qiziqishlarini oshishi, o‘quvchilar o‘z-o‘zini baholashi hamda 
bularning natijasida o‘quvchilarni kelgusi faoliyatiga etuk mutaxassis bo‘lib 
etishishiga olib keladi. Bu esa o‘z navbatida o‘quvchilarning fanga bo‘lgan qiziqishini 
orttiradi, o‘rganishga, mustaqil bilim olishga bo‘lgan faolligini oshiradi.