Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Самарқанд иқтисодиѐт ва сервис институти

II-БОБ. БЮДЖЕТДАН МОЛИЯЛАШТИРИЛАДИГАН 
ХАРАЖАТЛАРНИ ТАРКИБИЙ ТУЗИЛИШИНИНГ АМАЛДАГИ 
ҲОЛАТИ ВА ТАҲЛИЛИ (САМАРҚАНД ВИЛОЯТИ ҲОКИМЛИГИ 
МОЛИЯ БОШҚАРМАСИ МАЪЛУМОТЛАРИ АСОСИДА) 
2.1. Бюджетдан молиялаштириладиган харажатларнинг таркиби ва 
миқдорий ўзгариш ҳолати ва таҳлили 
Бюджет харажатларидан самарали фойдаланишда давлат бюджети 
ижросини ташкил этиш ва назорат қилиш муҳим аҳамият касб этади. 
Ўзбекистон Республикасида давлат бюджетининг ижросини назорат 
қилишни Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ва унинг ҳудудий 
молия органлари амалга оширади. Бунинг учун турли даражадаги 
бюджетларга мақсадли жамғармаларнинг тушиши тўғрисида солиқ, божхона 
органларидан, мақсадли жамғармаларни тақсимловчи органлардан бюджет 
маблағларини олувчилардан бюджетдан ажратилган маблағларнинг тушуми 
ва сарфланиши тўғрисида ҳисоботлар, банклардан бюджет маблағларининг 
ҳаракати тўғрисида маълумотлар олинади. Давлат бюджетининг ижроси 
тўғрисида умумлаштирилган якуний маълумотлар, Ўзбекистон Республикаси 
Молия вазирлиги тақдими асосида Вазирлар Маҳкамасида йилнинг ҳар 
чорагида кўриб чиқилади.
Давлат бюджетида барча асосий молия институтлари сарфлар, турли 
даромадлар, давлат кредити бирлашган. Давлат бюджети давлатнинг молия 
ресурсларини вужудга келтириш, шакллантириш усулларини, улардан 
мамлакатнинг 
ижтимоий-иқтисодий 
ривожланиши 
мақсадларида 
фойдаланишни белгилайди.
Ўзбекистон Республикасида ягона бюджет тизими шакллантирилган бўлиб, 
у икки бўғиндан иборат: республика бюджети ва маҳаллий бюджетлар. 
Ўзбекистон Республикасидаги барча бўғинларни шакллантириш, кўриб 
чиқиш, қабул қилиш ва ижросини ҳисобга олиш миллий валюта-сўмда 
амалга оширилади.

---

41 
Давлат бюджетининг асосий вазифаси давлатнинг фискал сиѐсати 
мазмунини ва йўналишларини ўзида ифода этади. Кенгроқ маънода айтганда, 
давлат бюджетининг асосий вазифаси миллий даромадни тақсимлаш ва қайта 
тақсимлаш, иқтисодиѐтни тартибга солиш ва рағбатлантириш, ижтимоий 
сиѐсатни молия билан таъминлаш, мамлакатнинг марказлаштирилган пул 
жамғармаларини вужудга келтириш ва улардан фойдаланиш устидан назорат 
қилиш ҳисобланади.
Давлатнинг фискал сиѐсатининг иқтисодий ривожланиш ва аҳоли 
турмуш даражасига таъсирини мувофиқлаштириш зарур. Чунки бюджет 
фақат маблағларни марказлаштириш, уларни тўплаш, жамғаришгина эмас, 
балки тўпланган молиявий ресурсларни оқилона сарфлашни ҳам ўзида 
ифодалайди. Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджети харажатларининг 
2000-2014 йиллардаги таркибий тузилишини кўздан кечирадиган бўлсак, бу 
даврда бюджет харажатлари тузилмасида муҳим ўзгаришлар юз 
берганлигини кўришимиз мумкин.