Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти
Download 2.83 Mb. Pdf ko'rish
|
tizimli menezhment nazariyasi
- Bu sahifa navigatsiya:
- 4.5. Менежментда таваккалчиликларни бошқариш
|
4.2-расм. Молиявий механизмнинг таркибий тузилиши Молияни бошқаришнинг асосий воситалари сифатида қуйидагилар иштирок Молиявий механизмнинг таркибий тузилиши Молиявий усуллар Норматив таъминот Ҳуқуқий таъминот Молиявий воситалар Режалаштириш Моддий рағбатлантириш Трансферт операциялари Траст операциялари Лизинг Ҳисоб-китоблар тизими Ўзини ўзи молиялаш Кредитлаш, ўзини ўзи кредитлаш Прогноз қилиш Фондни ҳосил қилиш Гаров операциялари Факторинг Фойда Даромад, амортизация ажратмалари Молиявий санкциялар Ижара тўлови Дивидендлар Фоиз ставкалари Омонатлар Пай бадаллари Франшиза Қонунлар Президент фармонлари Тегишли қонун ҳужжатлари Ҳукумат қарорлари Юридик шахс устави Норматив таъминот Йўриқномалар Нормативлар Нормалар Методик кўрсатмалар 56 этади: молиявий ҳисоботлар, уларни тузиш тамойиллари ва ҳисоботлар асосида ҳисоблаб чиқиладиган молиявий кўрсаткичлар, молиявий режалаштириш. Молияни тезкор бошқариш. Чет эл амалиётида “корпорацияларнинг кассадаги нақд маблағларини бошқариш” тизимлари мавжуд. Кассадаги нақд маблағлар деганда тижорат банкларининг ҳисоб рақамларидаги ва корхоналар кассаларидаги пул маблағлари қолдиқлари тушунилади. Кассадаги нақд маблағларни бошқариш мақсади – корхонанинг барқарор тўлов қобилиятини (ли- квидлилигини) сақлаб туришдан иборат. Қисқа муддатли молиявий режалаштиришда пул тушумларини ва банкдаги ҳисоб рақамларидан тўловларни бевосита ҳисобга олишдан фойдаланилади. Тўлов тақвими – асосий тезкор молиявий режа бўлиб, унинг мақсади корхонанинг пул оқимларини бошқаришдан иборат. Тўлов тақвими корхонанинг хусусий ва қарз пул ресурсларини бошқариш ҳамда корхонанинг нормал ишлашини таъминлаш мақсадида олдинда турган қисқа муддатли даврга тузилади. 4.5. Менежментда таваккалчиликларни бошқариш Замонавий жамият ривожланишининг ахборот босқичига ўтиш даврида жамият ривожланишининг техноген хусусияти кўп сонли турли таваккалчиликларни келтириб чиқаради. Бу, ўз навбатида, ҳозирги шароитда ФТТ ривожланишининг ўзига хослиги билан боғлиқ, бу илмий ахборотнинг ҳар 18 ойда икки марта кўпайишида ўз ифодасини топади. Умуман олганда бутун фойдали ахборотнинг икки марта кўпайиши янада тезроқ – 8-10 ой ичида рўй беради. XXI аср жаҳон иқтисодиётининг товарлар эмас, балки хизматлар ишлаб чиқариш томонга эволюциясининг умумжаҳон тенденциясини аниқ белгилаб берди. Бугунги кунда уларнинг улуши бутун дунёда ишлаб чиқарилаётган моддий бойликлар умумий ҳажмининг тахминан 60 фоизини ташкил қилмоқда. Ушбу тенденция шунда намоён бўладики, бозор иқтисодиёти ривожланган мамлакатлар меҳнатга лаёқатли аҳолисининг катта қисми, 2/3 бўлаги табиат моддаларидан эмас, балки асосий хомашё, ишлов бериш воситаси ва фаолиятнинг якуний маҳсули ҳисобланган ахборотдан ҳосил қилинадиган турли хизматлар кўрсатиш соҳасида банд. Шундай қилиб, иқтисодий жараёнларни глобаллаштириш ва байналминаллаштириш даврида ахборот ресурси ташкилотлар фаолиятида асосий ресурс бўлиб хизмат қилмоқда. Таваккалчилик – бу ташкилотнинг олдиндан акс эттириш тамойили ёрдамида ички ва ташқи муҳитдаги ноаниқликни камайтирган ҳолда ўз бизнесига таҳдидларнинг олдини ололмаслиги ёки уларни камайтиришни билмаслиги. Менежментда олдиндан акс эттириш тамойили – бу ташкилотнинг ички ва ташқи муҳитдаги хавф-хатарларни аниқлаш ҳамда бизнес юритишнинг барча босқичларида ўз тузилмалари ва инновацияларни узлуксиз янгилаш йўли билан ушбу хавф-хатарларни бартараф этиш борасидаги ҳаракатлари йиғиндиси. Мазкур тамойил ташкилотни самарали бошқаришда унинг учта ресурси – ахборот, пер- сонал ва вақт ёрдамида тўлиқ ҳажмда амалга оширилади. Т.Бачкаи ва Д.Мессеннинг тадқиқотлари неоклассик назария доирасидаги энг қизиқарли ишлар бўлди, бунда улар таваккалчиликнинг моҳиятини у ёки бу ташкилий даражада қабул қилинган бошқарув қарорининг асосида ётувчи 57 мақсаддан четга чиқиш эҳтимоли сифатида кўриб чиқади. Мамлакат иқтисодий адабиётларида таваккалчиликнинг табиатига доир фундаментал тадқиқотлар мавжуд бўлмаган шароитда, “таваккалчилик” категориясини тушунишга нисбатан охирги йилларда менежментда ҳамда турли табиий ва гуманитар фанларда шаклланган қуйидаги 4 та асосий ёндашувни ажратиш мақсадга мувофиқ ҳисобланади: биринчи ёндашув таваккалчиликни хавф-хатар ёки фаолиятнинг муваффақиятсизлиги сифатида кўриб чиқади, яъни “соф таваккалчилик” тушунчасини қўллайди; иккинчи ёндашув таваккалчиликни анча кенг тарзда, хусусан муваффақиятли якунга умид қилган ҳолда амалга ошириладиган ўзига хос фаолият сифатида кўриб чиқади; учинчи ёндашув таваккалчиликни математик воқелик доирасида, яъни бир неча муқобил вариантлар мавжуд бўлган вазиятда у ёки бу танловнинг ҳато бўлиши ёхуд муваффақият қозониши эҳтимоли сифатида кўриб чиқади; тўртинчи ёндашув таваккалчиликни ноаниқ вазиятдаги ҳаракатлар тарзи сифатида кўриб чиқади. Ноаниқлик шароитида ҳаракатларни амалга ошириш зарурлигини таъкидлаш ушбу ёндашувлар учун умумий ҳисобланади, бу ҳол фаолиятнинг якуний натижаларини олдиндан айтиб бўлмасликни келтириб чиқаради ва корхонанинг манфий якуний натижаси билан боғлиқ таваккалчиликнинг мавжудлигини назарда тутади. Фаолиятнинг намунали тарзда танланган стратегияларига классик мисоллар сифатида Г.Форднинг саноат конвейерини яратиш ёрдамида инсонлар кенг доираси учун ҳамёнбоп енгил автомобиль ишлаб чиқаришга йўналтирилганлигини ва жаҳонни арзон компьютер дастурлари билан таъминлаган, инсон ҳаётининг кўплаб соҳаларини инқилоблаштирган Б.Гейтс томонидан “бўлажак цивилизация моҳиятининг” аниқ тавсифланишини келтириш мумкин. Агар мусбат соҳада воқеанинг бошланиши ва даромадлар олиш эҳтимоли ошиб, манфий соҳада эса йўқотишлар эҳтимоли қисқарса, таваккалчилик камаяди. Ўз навбатида, таваккалчилик коэффициенти мазкур соҳалардаги ҳисобга олинган ноаниқлик меъёридаги ўзгаришларни акс эттиради. Агар иқтисодий вазиятни тавсифловчи маълумотлар етарлича миқдорда мавжуд бўлса, таваккалчилик коэффициентидан фойдаланган ҳолда, унинг хўжалик таваккалчилигига қўл урувчи шахсларнинг хатти-ҳаракатини тавсифловчи эмпирик шкаласини тузиш мумкин. 4.1-жадвал Download 2.83 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|