Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

 
 
3.2. ФОЙДА ВА ЗАРАРЛАР ТЎҒРИСИДА ҲИСОБОТНИНГ 
ФОРМАТЛАРИ, УЛАРНИНГ ТАРКИБИЙ ТУЗИЛИШИ ВА ТЎЛҒАЗИШ 
УСУЛЛАРИ 
 
Халқаро ва миллий амалиётда “Фойда ва зарарлар тўғрисадаги ҳисобот”ни 
тузишнинг турли форматлари қўлланилади. Бу форматлар уларнинг шакли, 
таркибий кўрсаткичлари, уларни тўлғазилиши бўйича бир-биридан фарқ 
қилади.
Халқаро амалиётда “Фойда ва зарарлар тўғрисадаги ҳисобот”нинг бир-
биридан фарқ қилувчи иккита формати кенг қўлланилади: 
1. Харажатлар характерига асосланган формат. 
2. Харажатлар функцияларига асосланган формат. 
Харажатлар характерига асосланган формат. Ушбу форматда корхона 
харажатлари уларнинг характерига қараб кўрсатилади. Харажатлар характери 
деганда, одатда, уларнинг моддий, меҳнат ва молиявий, пуллик ва пулсиз, 
бевосита ва билвосита харажатларга ажратилиши тушунилади. 
Моддий харажатлар – бу ишлаб чиқаришга сарфланган хом-ашё ва 
материалларнинг таннархидир. 
Меҳнат харажатлари – бу корхона ходимлари меҳнати учун ҳисобланган 
иш ҳақи ва уларга мос равишда ҳисобланган ягона ижтимоий тўлов (мажбурий 
ажратмалар) суммасидир. 
Молиявий харажатлар – бу банк хизматлари, олинган кредит ва қарзлар 
бўйича фоиз тўловлари, мол-мулк ва бошқа хўжалик рискларини суғурталар, 
хўжалик муносабларидан келиб чиқадиган пуллик тўловлар ва бошқалардир.
Амортизация харажатлари – бу узоқ муддатли асосий воситалар ва 
номоддий активлар бўйича ҳисобланган пулсиз харажатлардир. 
Бошқа харажатлар – бу корхонанинг ишлаб чиқариш ва ноишлаб 
чиқариш фаолиятига доир бошқа билвосита харажатларидир. 
“Фойда ва зарарлар тўғрисадаги ҳисобот” харажатлар характери 
форматига кўра қуйидаги шаклда тўлғазилади. 

---

194 
Фойда ва зарарлар тўғрисида ҳисобот 
(харажатлар характери формати бўйича )