Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти “Бухгалтерия ҳисоби” кафедраси

Самарали баҳолаш учун тўсиқлар.

Замонавий бошқаришнинг сифати корхоналар самарадорлигини белгилаб беради. Шу боис корхоналарга энг замонавий техника ва технологияларни жалб этиш бугунги кундаги устувор вазифалардан бири саналади.

Бошқарув тизимида корхонанинг келажак фаолиятининг ретроспектив кўрсаткичларини ўрганиш ва экстраполяция усулини қўллаш асосида белгиланиши назарда тутилади. Экстраполяция - бу ўтган замонда ўрнатилган тенденцияларни келгуси давр учун ҳам жорий этилишидир. Бошқача айтганда, прогноз ишлаб чиқишда, келгусида корхона фаолиятининг шарт-шароитлари ёмонлашмайди, демак, ўтган даврларга нисбатан корхона фаолиятининг якуни яхши бўлишлигидан келиб чиқилади. Корхона тараққиётини оширувчи тенденция (тренд)нинг намоён бўлиши шундан иборатдир.
Корхонанинг келажакдаги барқарорлигини баҳолаш учун ривожланиш тенденциясини (трендини) ифодаловчи комплекс интеграл кўрсаткич ишлатилади; чуқурроқ таҳлил қилиш ва захираларни аниқлаш учун кўрсаткичларнинг кенгайтирилган тизимидан фойдаланилади. Шундай қилиб, корхонанинг келажакдаги барқарорлигини баҳолаш - корхона фаолиятининг турли томонларини баҳолашни назарда тутади, бунинг устига, бундай баҳолаш динамикликда ва маконда амалга оширилади.¹⁹⁶
Самарали баҳолаш учун тўсиқларга қуйидагиларни киритишимиз мумкин:
Тренингга эҳтиёжни аниқлаш: "Ходимларни ўқитиш ва ривожлантириш ташкилотга стратегик ташаббусларни амалга оширишда ёрдам берадиган ҳал қилувчи қисмдир".¹⁹⁷ Таъкидлашларича, РAлар ҳақиқатан ҳам самарали бўлиши учун баҳолаш билан белгиланадиган муаммоли соҳаларда ўқитиш ва ривожлантириш учун баҳолашдан кейинги имкониятлар таклиф қилиниши керак.¹⁹⁸ РA, айниқса, янги ишчиларнинг ўқитиш эҳтиёжларини аниқлашда муҳим аҳамиятга ега бўлиши мумкин. Ниҳоят, РA ходимларнинг мартаба мақсадларини белгилаш ва назорат қилишда ёрдам бериши мумкин.¹⁹⁹
Бахтли-самарали ишлайдиган ишчилар гипотезасида энг бахтли ишчилар энг самарали ишчилар,эенг самарали ижрочилар эса энг бахтли ишчилар еканлиги таъкидланади.²⁰⁰ Шунга қарамай, ўнлаб йиллар давом этирган изланишлардан сўнг, ўртасидаги муносабатлар ишдан қониқиш ва иш самарадорлиги фақат заиф ижобий корреляцияни келтириб чиқаради. 2001 йилда нашр етилган Психологик бюллетен, 312 та тадқиқот ишларининг мета-таҳлили 0,18 га тенг бўлмаган корреляцияни келтириб чиқарди.²⁰¹ Ушбу корреляция бахтли ва самарали ишлайдиган ишчилар гипотезаси тахмин қилганидан анча заифроқ.
Самарали баҳолаш учун тўсиқларга қуйидаги омиллар бўлиши мумкин:

• 
  Иш функционал мажбуриятларнинг тўғри тақсимланмагани (ҳар ким ўз билганича иш тутиши);
  
• 
  Иш вақтининг тартибсиз тақсимланиши;
  
• 
  Молиявий кўрсаткичларнинг бузиб кўрсатиш холатлари;
  
• 
  Бирламчи бухгалтерия ҳужжатларнинг тартибсизлиги;
  
• 
  Ходимлар қўнимсизлиги;
  
• 
  Корхона учун зарар келтирадиган бошқарув қарорлари қабул қилинганлиги;
  
• 
  Одоб-аҳлоқ этикасига риоя қилмаслик ва ҳ.қ.
  

Юқорида келтириб ўтилган омиллар корхонанинг самарали баҳолаш учун тўсиқларга олиб келиши мумкин деб Самарали баҳолаш учун тўсиқларгайлайман.