Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти “Бухгалтерия ҳисоби” кафедраси

Назорат учун саволлар:

1. 
   Мамлакатимизда ўқитиш жараёни қандай тартибда амалга оширилади?
   
2. 
   Таълим мақсади нмалардан иборат?
   
3. 
   Таълимга эҳтиёж деганда нимани тушунасиз?
   
4. 
   Тренинг бу нима?
   
5. 
   Ⱪайси тренинг усулларини биласиз?
   
6. 
   Ўқитиш жараёнида ўқув дастурлари қандай баҳоланади?
   
7. 
   Республикамизда таълим жараёни қайси қонун билан тартибга солинади?
   

МАЪРУЗА 13: ХАТТИ ҲАРАКАТНИ/ИШНИ БАҲОЛАШ
РЕЖА

1. 
   Иш фоалиятини бошқариш ва баҳолаш
   
2. 
   Иш фаолиятини баҳолашнинг мақсади
   
3. 
   Иш фаолиятини баҳолаш жараёни
   
4. 
   Самарали баҳолаш учун тўсиқлар
   

Калит сўзлар: иш фаолияти, бошқариш, баҳолаш, мақсад, самара, потенциал, мезоналар, фикр-мулохаза, РA (performance praisal), интизом, ходим, функционал мажбуриятлар, йўриқнома, мулоқот, режалаштириш, одоб-аҳлоқ, этика.

1. 
   Иш фоалиятини бошқариш ва баҳолаш.
   

Ишлашни баҳолаш, шунингдек, ишлашни кўриб чиқиш, ишлашни баҳолаш, (мартаба) ривожланишни муҳокама қилиш ёки ходимларни баҳолаш нинг иш самарадорлигини оширадиган усулдир ходим ҳужжатлаштирилган ва баҳоланган. Фаолиятни баҳолаш унинг бир қисмидир мартаба ривожланиши ва ходимларнинг иш фаолиятини мунтазам текшириб туришдан иборат ташкилотлар.

Фаолиятни баҳолаш кўпинча зудлик билан амалга оширилади менежер, масалан, чизиқ менежерлари ёки олдинги менежерлар (Тйскбо, 2020]) Йиллик кўрсаткичларни танқид қилиш танқид қилинди (Еванс & Тоуриш, 2017) Фикр-мулоҳаза жуда камдан-кам ҳолларда фойдали бўлиши учун ва умуман, ишлаш шарҳлари фойдадан кўра кўпроқ зарар келтиради. Бу иш берувчи ва ходим ўртасидаги маълумотларнинг ўзаро муносабатини тавсифловчи асосий агентлик тизимининг елементи ва бу ҳолда натижаларни текшириш ўтказилганда олинган тўғридан-тўғри таъсир ва жавоб.¹⁷⁵
Фаолиятни баҳолаш - бу маълум бир ишчининг олдиндан белгиланган мезонлари ва ташкилий мақсадлари билан боғлиқ равишда ишчининг иш самарадорлиги ва самарадорлигини баҳолайдиган мунтазам, умумий ва даврий жараён.¹⁷⁶ Шахсий ходимларнинг бошқа жиҳатлари ҳам кўриб чиқилади, масалан ташкилий фуқаролик ҳаракати, ютуқлар, келажакдаги яхшиланиш салоҳияти, кучли ва заиф томонлари ва бошқалар.¹⁷⁷
РA маълумотларини тўплаш учун учта асосий усул мавжуд: объектив ишлаб чиқариш, ходимлар ва ҳукмни баҳолаш. Ҳукмли баҳолаш турли хил баҳолаш усуллари билан енг кўп қўлланилади.¹⁷⁸ Тарихий жиҳатдан РA (performance appraisal) ҳар йили ўтказилиб келинмоқда (узоқ муддатли баҳолаш); аммо, кўплаб компаниялар қисқа циклларга (ҳар олти ойда, ҳар чоракда), баъзилари еса қисқа муддатли (ҳафталик, икки ҳафталик) РAга ўтмоқдалар.¹⁷⁹ Интервю "таъминлаш каби" ишлаши мумкин мулоҳаза ходимларга, ходимларга маслаҳат бериш ва ривожлантириш, компенсация, иш ҳолати ёки интизомий қарорларни етказиш ва муҳокама қилиш ". РA кўпинча таркибига киради ишлашни бошқариш тизимлар. РA, бўйсунувчига иккита асосий саволга жавоб беришга ёрдам беради: биринчиси, "Мендан нима кутмоқдасиз?" иккинчидан, "Сизнинг умидларингизни қондириш учун қандай иш тутаяпман?"¹⁸⁰
Ишлашни бошқариш (Бош вазир) тўпламини таъминлаш жараёнидир тадбирлар ва натижалар ташкилотникига мос келади мақсадлар самарали ва самарали тарзда. Ишлаш бошқарувнинг ишлашига эътибор қаратиш мумкин ташкилот, бўлим, ходим ёки муайян вазифаларни бошқариш учун мавжуд бўлган жараёнлар. Иш самарадорлигини бошқариш стандартлари одатда ташкилотнинг юқори даражадаги раҳбарияти ва вазифа эгалари томонидан ташкил қилинади ва тарқатилади, бу ишнинг вазифалари ва натижаларини белгилаш, ўз вақтида фикр-мулоҳазалар ва мураббийлар билан таъминлаш, ходимнинг ҳақиқий фаолияти ва хулқ-атворини керакли ишлаш ва хулқ-атвор билан таққослаш, мукофотлаш асосларини ўз ичига олиши мумкин. , ва бошқалар. Фаолият бошқаруви муваффақиятли бўлишини таъминлаш учун ҳар бир шахснинг функциялари ва мажбуриятлари бўйича ташкилотдаги ролини белгилаш керак.¹⁸¹
Ҳар битта функционал мажбуриятлар лавозим йўриқномалари асосида амалга оширилади. Мисол учун, маъмурнинг лавозим йўриқномаси, раҳбар котибнинг лавозим йўриқномаси, офис-менежернинг лавозим йўриқномаси, юристкосультнинг лавозим йўриқномаси, омбор мудири лавозим йўриқномаси, бош ҳисобчи лавозим йўриқномаси, директор ўринбосари лавозим йўриқнолари, реклама агентининг лавозим йўриқномалари ва ҳ.қ. лавозим йўриқномалари мавжуд. ¹⁸²
Ушбу йўриқномалар кадр бўлими ходими орқали ишчи ходимларга лавозимга мос холда тарқатилади, меҳнат шартномаси билан биргаликда уларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари тушунтириб ўтилади. Жамоа шартномаларида ҳам муҳим аҳамиятга эга бўлган пунктлари кўрсатилиб ўтилган бўлади. Иш фаолиятини бошқариш бир қанча ҳуқуқий норматив ҳужжатлар асосида амалга оширилади. Буларнинг энг муҳими Ўзбекистон Республикаси Меҳнат Кодекси бўлиб ҳисобланади.

2.