Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти “Бухгалтерия ҳисоби” кафедраси

Чекланган харажатлар - Marginal cost

Билан анъанавий маржинал харажатлар эгри чизиғи маржинал даромад қопланган. Маргинал харажат ва маржинал даромад вертикал ўқда, миқдори эса горизонтал ўқда ўлчанади.
Йилда иқтисодиёт, маржинал харажат нинг ўзгариши умумий нарх ишлаб чиқарилган миқдор бир бирлик кўпайтирилганда пайдо бўлади; яъни харажат яна битта маҳсулот ишлаб чиқариш.[1] Интуитив равишда ишлаб чиқаришнинг ҳар бир даражасидаги маржинал харажат кейинги бирликни ишлаб чиқариш учун зарур бўлган ҳар қандай қўшимча маълумотларнинг нархини ўз ичига олади. Ишлаб чиқаришнинг ҳар бир даражасида ва ҳисобга олинадиган вақт оралиғида чекланган харажатлар ишлаб чиқариш даражасига қараб ўзгарадиган барча харажатларни ўз ичига олади, ишлаб чиқариш билан фарқ қилмайдиган бошқа харажатлар эса собит ва шунинг учун ҳеч қандай чекловлар йўқ. Масалан, автомобил ишлаб чиқаришнинг чекланган харажатларига, одатда, қўшимча автомобил учун зарур бўлган меҳнат ва эҳтиёт қисмлар харажатлари киради, лекин доимий харажатлар аллақачон қилинган заводнинг. Амалда маргинал таҳлил қисқа ва узоқ муддатли ҳолатларга бўлинади, шунинг учун узоқ вақт давомида барча харажатлар (шу жумладан доимий харажатлар) маргиналга айланади. Миқёс тежамкорлиги мавжуд бўлган жойда, маржинал нарх бўйича белгиланган нархлар умумий харажатларни қоплай олмайди ва шу сабабли субсидияни талаб қилади. Чекланган нархларни белгилаш - бу субвентсия ёрдамида нархларнинг умумий даражасини пасайтириш ҳақида эмас; субсидия билан ёки бўлмасдан нархлаш амалиётини кескин қайта қуришни талаб қилади, бу муҳим нуқталарда самарадорликни сезиларли даражада яхшилаш имкониятларига эга.
Агар харажат функцияси С доимий ва фарқланадиган, маржинал харажат МС маҳсулот миқдорига нисбатан харажат функциясининг биринчи ҳосиласи Q:
MC(Q )=dC/dQ
Чекланган харажатлар миқдор функтсияси бўлиши мумкин, агар харажатлар функтсияси чизиқли бўлмаган бўлса. Агар харажат функтсияси дифферентсиалланмаса, чекка харажатларни қуйидагича ифодалаш мумкин: