Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти “Бухгалтерия ҳисоби” кафедраси

Ижтимоий назоратни таъминлаш

Улар гуруҳ ичидаги ва ташқарисидаги хатти-ҳаракатларга таъсир ўтказиш ва тартибга солиш орқали ижтимоий назоратни таъминлайди. Ички назорат гуруҳ аъзоларини унинг турмуш тарзига мос келишига ишонтиради. Масалан, агар талаба дарсга палто кийиб, галстук тақишни бошласа, норасмий гуруҳ аъзолари разз қилишлари ва талабани бундай кийимни қабул қилиш мумкин эмаслигига ишонтиришлари ва шунинг учун сандал, жинси ва футболкаларга қайтишлари мумкин. Ташқи назорат бошқарув, касаба уюшма раҳбарияти ва бошқа норасмий гуруҳлар каби гуруҳларга йўналтирилган.

Камчиликлари. Норасмий ташкилотлар шунингдек, менежментнинг астойдил ва эҳтиёткорона эътиборини талаб қиладиган қуйидаги потентсиал камчиликларга ва муаммоларга эга.

Ўзгаришга қаршилик. Қадриятлар ва турмуш тарзининг барҳам топиши норасмий гуруҳларнинг ўз "маданияти" ни ҳаддан ташқари ҳимоя қилишига ва шу сабабли ўзгаришларга қарши туришига олиб келади. Масалан, агар автократик бошқарув гуруҳида ишлаб чиқаришни чеклаш одатий ҳол бўлса, менежмент ўзгариши янада маъмурий бошқарувга олиб келган бўлса ҳам, шундай бўлиши керак, бу маданият ходимларни янада қаттиқроқ қилади.

Рол зиддияти-норасмий гуруҳдан қониқиш излаш аъзоларни расмий ташкилий мақсадлардан узоқлаштириши мумкин. Норасмий гуруҳ аъзолари учун яхши ва керакли нарса ташкилот учун ҳар доим ҳам яхши бўлмайди. Қаҳва танаффуслари сонини ва тушлик вақтини икки баравар кўпайтириш гуруҳ аъзолари учун маъқул бўлиши мумкин, аммо фирма учун қиммат ва фойдасиз. Ходимларнинг норасмий гуруҳ ва менежмент талаблари ва хизматларини бажаришга интилиши рол тўқнашувига олиб келади. Ҳам норасмий, ҳам расмий ташкилотларнинг манфаатлари, мақсадлари, усуллари ва баҳолаш тизимларини синчковлик билан бирлаштиришга уриниш орқали рол тўқнашуви камайиши мумкин, натижада ҳар кимнинг номидан катта маҳсулдорлик ва қониқиш ҳосил бўлади.

Миш-миш-узумзор ҳақиқатни ва миш-мишларни тенг қасос билан тарқатади. Хабардор бўлмаган ходимлар ходимларга ҳалокатли таъсир кўрсатиши мумкин бўлган текширилмаган ва ҳақиқатга мос келмайдиган маълумотларни этказишади. Бу руҳий ҳолатга путур этказиши, ёмон муносабатларни ўрнатиши ва кўпинча девиант ёки ҳатто зўравонлик хатти-ҳаракатларига олиб келиши мумкин. Масалан, имтиҳондан қочган талаба, профессор синф ўқувчиларидан бирига нисбатан жинсий зўравонлик ютуқларини амалга оширмоқда, деган миш-мишни бошлаши мумкин. Бу профессорга нисбатан турли хил ёмон ҳис-туйғуларни вужудга келтириши ва ҳаттоки турар жойни "эгиш" ёки почта қутисини ағдариш каби қасоскор ҳаракатларга олиб келиши мумкин.