Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ш. Д. Эргашходжаева, И. Б. Шарипов

 
 
 
 
 
 
 
 
 
2.1.-расм. Маркетингнинг асосий моделлари турлари
(қўлланилиш соҳаси бўйича) 
 
Маркетинг иқтисодий категория сифатида ғояси серқиррадир. Унинг
таркиби ёки фаолият соҳаларида қуйидагича: 
- ишлаб чиқариш воситалари маркетинги; 
- истеъмол товарлари маркетинги, 
- хизмат кўрсатиш маркетинги, 
сингари турларини кўрсатиш мумкин.
Бунинг ҳар бирининг фаолиятида умумий тамойиллар ва вазифалар
сақланиб қолади, аммо бу йўналишларнинг ҳар бири ўзига хос томонлари 
билан ажралиб туради. 
Ишлаб чиқариш воситалари маркетинги биринчи навбатда ишлаб 
чиқариш талабларини ҳисобга олишга асосланади. Шу сабабли мақсадга 
мувофиқлик мақбуллик катъий уйғунлик энг биринчи ўринда туради. 
Истеъмол товарлари маркетинги хилма хил талаб ва дидга эга бўлган 
истеъмолчиларнинг кенг доиралари билан боғлиқ. 
Бу соҳада истеъмолчи феъл атворининг туб моҳиятини ўрганишга 
катта эътибор берилади. Хусусан истеъмолчиларни гуруҳлаш, реклама, 
Маркетинг 
корхонанинг бозорда (истеъмолчига) 
йўналтирилган стратегик бошқаруви сифатида 
Халқаро
маркетинг 
Ички миллий 
маркетинг
Истеъмол
товарлари маркетинги 
Ишлаб чиқариш
воситалари маркетинги 
Хизматлар
маркетинги 
Ишлаб чиқариш
хизматлари
Истеъмол
хизматлари

---

36
маҳсулот сотишни уюштириш, буларнинг барчаси истеъмол товарлари 
бозорида маркетинг фаолиятининг асосий масалалари ҳисобланади. 
Масалан, дўконларда ўз-ўзига хизмат кўрсатиш тамойиллари истеъмол 
товарлари маркетинги самараси. 
Истеъмол товарлари хизмати маркетинги ишлаб чиқарувчи билан 
истеъмол ўртасида бевосита алоқанинг мавжудлиги билан ажралиб туради. 
Хизматларнинг кўпчилик қисми комплекс ҳарактерга эга. Масалан, 
меҳмонхоналар, жамоат овқат жойлари, экскурсион хизмат, едгорлик 
моллари сотиш ва хақозолар пайдо бўлиши ялпи туристик маҳсулот 
тушунчаси билан бевосита боғлиқдир. Шу сабабли кўрсатиш соҳасида
маркетинг жуда катта йўналишга эга.