Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат аграр университети

Тут дарахтида ёғоч қисмининг чириш касаллиги - пўкак 
ҳосил бўлиши. Бу касаллик белгилари фақат дарахт танасида ҳосил 
бўлади. Шохлар, поя, ёрилганда шамол ёрдамида споралар тушиб 
қолади. Ёғочга кириб олган замбуруғ униб, унинг хисобига 

---

41 
ривожланиб, ферментлари ёрдамида ёғоч тўқималарини бузади, 
чиритади. Чириш рангига қараб кул ранг ва қўнғир турга бўлинади. 
Чириётган ёғочнинг физик ва механик хоссалари ўзгаради, 
чидамлилиги, оғирлиги камаяди, ёғоч юмшаб қолади, ёрилиб, осон 
синиб кетади. 
6.Жигарранг ёки қўнғир пўкак - Polyporus hispidus. Бу пўкак кўп 
тарқалган мева таналари 1 йиллик, ёстиқсимон йирик -қалпоғининг 
юқори қисми тўқ жигарранг ёки қўнғир, тукли, этли қисми 
жигарранг, пахтасимон трубкаси узун, сариғ, кейинчалик пушти 
жигаррангли, споралари ясси, каштан рангида. 
Топшириқ. 1. Препарат тайёрлаб микроскопда кўринг. Мева 
тананинг трубка қисмидаги юпқа пластинкадан игна ёрдамида, 
базидиоспоралари олиниб, препарат тайёрланади. Микроскопда 
ясси, 
каштан 
рангида 
6-12х5-7 
микрон 
ўлчамидаги 
базидиоспоралари кўринади. 
7. Оддий ёки кулранг пўкак касаллигини- Fomes fomentarius 
замбуруғи қўзғатади. Мева танаси кўп йиллик қаттиқ, кенг асосли 
юқори қисми концентрик бўртиқли, кулранг, оч зарғалдоқ, баъзан 
қорамтир, пушти, сарғиш- жигарранг, юмшоқ, ғовак, духобага 
ўхшаш, трубкаси узун, кичик тешикли, улар оқ модда билан 
ёпилган. Споралари узунчоқ эллипсоид, оч жигарранг, чириган 
масса аралаш, оч-сариқ рангда бўлади. 
8.Поя ва новдаларнинг ёрилиб, қуриб қолиш касаллигини 
пластинкасимон замбуруғ Schizophyllum alneuv schrot Sch. 
commenue Fr  қўзғатади. 
Бу замбуруғ кўпинча тутнинг нимжон қуриб қолган ёки совуқ 
урган шохчаларини зарарлайди. Касалланган ярим штамбовий 
Хасак тутларида поянинг кучли ёрилиши ва нобуд бўлиши 
кузатилади. Замбуруғ ярим сапрофит ҳисобланади. Замбуруғ юпқа 
қисқа оёқчали ёки ёнбош қалпоқчалар мева таналар ҳосил қилади. 
қалпоқнинг тепаси духобасимон оқ пластинкалари кулранг, 
кейинроқ бинафша, қўнғир, қалпоққа бириккан жойдан тарқалиб 
кетади. Споралари рангсиз. 
қуриб қолиши, нобуд бўлиши, ёрилиши, новдаларнинг қорайиб 
қолиш касалликларни яримсапрофит ва сапрофит замбуруғлар 
чиқаради. Уларни ичида кўп зарар келтирадиганларидан бири - 
Stegonasporium Sirakoffi Bubak (Sun Therostroma). Бу замбуруғ ёш 
новдаларнинг нобуд қилади. Новда дарахтида 30 гача новдалар 
нобуд бўлади. Асосан пастки ва ён шохчалар нобуд бўлади. 

---

42 
Улардан кичик ёриқ пайдо бўлади. Улардан замбуруғнинг 
ёстиқчалари чиқиб туради. Бу қорамтир ёстиқчалар замбуруғнинг 
мева таналари ложелардан иборатдир. Деярли очиқ ложели 
конидиялар жойлашган бўлади.