Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент иқтисодиёт университети

1.3-расм. Давлат ҳаридларини ташкил этишнинг таркибий тузилиши
8
2015 йилда мамлакатимиз Давлат мақсадли фондлари да жами 21 389.3 
млрд. сўм маблағлар жамланиши кўзда тутилган ва бу давлат 
консолидациялашган бюджетининг 35,7 фоизига ва ЯИМнинг 12 фоизига 
тенгдир (1-илова).
Охирги йилларда мамлакатимизда иқтисодий йўналишдаги мақсадли 
фондлар сони ва уларга йўналтирилган маблағлар ҳажми ортганлигини 
кўришимиз мумкин. Бунга сабаб аҳоли даромадларининг анча ортганлиги, 
аҳоли даромадлари таркибининг нисбатан яхшиланганлиги ижтимоий 
йўналишдаги мақсадли фондларга босимни камайтирганлигидадир. Қолаверса, 
иқтисодиётимизнинг инновацион йўналишда ривожлантириш ва модернизация 
қилишнинг барқарор макроиқтисодий ривожланиш фонида янги босқичга 
кўтарилганлиги, иқтисодий фондларнинг фаоллигини кенгайишига олиб келди.
8
....................... 

---

14 
Давлат мақсадли фондлари давлат ҳаридларини ташкил этишда 
давлатнинг ўзига хос вазифа ва функцияларини манзилли ташкил этишда 
беқиёс аҳамият касб этади. Бизнингча уларнинг давлат ҳаридларини ташкил 
этишда алоҳида ажратган ҳолда ташкил этиш, ўрганиш ва бошқариш қуйидаги 
афзалликларга эгадир: 
 Ушбу фондлар давлатнинг вазифа ва функцияларини бажаришда 
ихтисослашган бўлади. Яъни уларга айнан конкрет функцияларнинг юкланиши 
ва бунинг учун йўналтириладиган маблағларнинг қонунан белгилаб қўйилиши
уларнинг натижадорлигини таъминлайди; 
 Бундай 
фондлар 
орқали 
лойиҳаларни 
молиялаштиришда 
маблағларнинг мобиллиги ортади. Уларни идора этишда нисбатан бюрократик 
тўсиқлар кам бўлади ва қарорлар қабул қилишда афзалликлар мавжуд бўлади; 
 Махсус фондлар орқали маблағларни йўналтириш давлатнинг 
бажараётган вазифа ва функцияларига баҳо беришда аниқлик пайдо қилади. 
Ваҳоланки, умумий давлат бюджетидан маблағларни умумий усулда 
йўналтиришда бундай имконият мавжуд бўлмайди. Ўз навбатида ушбу фондлар 
орқали вазифаларнинг ижобий ташкил этилмаслигида давлат тегишли 
манзилли чора-тадбирлар кўришида афзалликлар пайдо бўлади. 
Аммо мутахассислар томонидан Давлат мақсадли фондлари орқали 
маблағлар сарфлашдаги айрим муаммолар ҳам келтириб ўтилган. Булар 
жумласига маблағларни мақсадсиз сарфлаш, фондлар бошқарувини ташкил 
этишдаги қўшимча сарфларнинг талаб этилиши, айрим комплекс муаммолар 
ҳал этилишида фондлараро муносабатлардаги бюрократик тўсиқлар пайдо 
бўлиши кабиларни киритиш мумкин. Шу маънода мутахассисларнинг 
кўпчилиги Давлат мақсадли фондлари ни консолидациялашган бюджетда 
умумлаштирган ҳолда ташкил этишни таклиф этишади. Мамлакатимизда ҳам 
бюджет параметрларини ишлаб чиқиш, тасдиқлаш ва мониторинг қилишда 

---

15 
Давлат мақсадли фондлари консолидациялашган бюджет таркибига 
киритилиши белгилаб қўйилган
9
. 
Мамлакатимизда 2014-йилдан Ўзбекистон Республикасининг Бюджет 
кодекси амалга киритилиши билан Давлат мақсадли фондларининг ҳуқуқий 
мақоми аниқ белгилаб олинди. Давлат ҳаридларини ташкил этишда Давлат 
мақсадли фонди ҳисобланадиган фондларнинг бюджет тизимидаги мақоми, 
даромад ва харажат йўналишлари ушбу кодекс билан белгилаб қўйилди. 
Шундай бўлсада, бугунги кунда Давлат мақсадли фондлари га тегишли 
ташкилий масалаларга оид бир қанча нормативлар мавжуд. Уларни 
соддалаштириш ва яхлит кўринишга келтириш ҳали ҳам долзарб масалалардан 
бири ҳисобланади.