Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

Намликни аниқлаш 
 
Қурилиш материаллари уларни ишлатиш ва сақлаш жараёнида намликни 
ютиш мумкин. Бунда уларни хоссалари жиддий равишда ўзгаради. Масалан, 
материал намланганда унинг иссиқлик ўтказувчанлиги ошади, ўртача 
зичлиги, мустахкамлиги ўзгаради. Намлик – бу берилган конкрет моментда 
материалдаги намлик миқдори. 
Синов ўтказишдан олдин намуналар харорат t=105 ± 5
0
С да доимий 
массагача қуритилади ва қуйидаги формула бўйича намлиги аниқланади: 
W
m
=
k
k
m
m
m
)
(
100

k
v
m
k
m
v
V
m
m
W



)
(
100
0

---

12 
m ва m
k – 
қуритишдан олдин ва кейинги массаси, г 
2.3. Зичлиги ва ғоваклигини аниқлаш усуллари 
 
Ғовакликни аниқлаш. Бетон бу сунъий тош, унинг таркибида хар хил 
ғоваклар ва нозичликлар мавжуд. Тузилишни бу нуқсонлари бетон 
қоришмасини тайёрлаш жараёнида, уни зичлантирганда, қотишида, 
конструкцияни ишлатишишида юзага келади. Ғоваклар табиий ва 
сунъийларга бўлинади. Сунъий ғоваклар ҳаво олиб келувчи қўшимчали ва 
енгил бетонларга таъллуқлидир. Ғовакларни хусусияти бетонни кўп 
ҳоссаларини ифода этади – сув шимувчанлиги, сув ўтказмаслиги, совуққа, 
емирилишга чидамлилиги ва хоказоларни. Шунинг учун ғоваклик 
хусусиятини, унинг сонли моҳиятини аниқлаш учун, ҳар хил усуллар таклиф 
этилган. Илмий тадқиқот ишларида бетондаги цемент тошини тузилишидаги 
капиляр ғоваклигини аниқлаш усуллари таклиф этилган. 
Усулларни ҳар бири ғовакларни ўлчами ва характери бўйича турларини 
аниқлайди. Ундан ташқари синов жараёнида ғоваклилар кўпайиши ва 
намунани қуритишда янги нуқсонлар пайдо бўлиши мумкин.
Масалан, ғовакларни деворлари туйинган муҳит босими бажаришда 
бузилиши мумкин. Шунинг учун ғовакларни ҳар хил усуллар билан 
ўлчаганда олинган натижалар бир-бирига тўғри келмоқлиги мумкин. 
Олинган натижаларга цементдаги ингичка капилярдаги намлик таъсир этади. 
Цемент тошини тузилишини характерловчи асосий кўрсаткичлар сифатида 
қуйидагилар қабул қилинган: 
- ҳақиқий ёки тўлиқ ғоваклик П
т
– намунадаги ҳамма ғовакларни ҳажми 
унинг ҳажмига нисбати;
- интеграл ёки ғоваклик П
хажм 
- намунанинг юзаси билан ва ўзаро 
бирлашувчи ҳажми ғоваклиларни ҳажмини унинг ҳажмига нисбати.
Ғовакликни қуйидаги формула бўйича аниқлаш мумкин: 

---

13 
П = 
100
*
V
)
V
(
табиий
зич
V
табиий

V
табиий 
– материаллик табиий холатдаги ҳажми см
3
V
зич
– материални абсолют зич холидаги ҳажми см
3
. 
Ғовакликни тўлиқ ҳажми қуйидагича аниқланади: 




)
(
100
0
k
v
m
П



б 
- бетон зичлиги 
m
k
v 
- ҳажмий оғирлиги қуруқ ҳолатда