Ўзбекистон Республикаси олий ва ўрта махсус талим вазирлиги Тошкент архитектура қурилиш институти

6.8. +урилиш мақсадларида ердан фойдаланиш тамойиллари 
+урилиш мақсадларида ер ажратилганда асоссиз равишда, керагидан кўп 
ажратиш ҳоллари учраб туради. Бунинг сабаби, мавжуд ерни ва 
ажратиладиган ерни иқтисодий жиҳатдан яхши баҳоланмайди. 
У ёки бу ерни қурилиш учун ажратиш ўта мураккаб жараён. Баъзи ерлар 
шаҳар ҳудудидан узоқ, баъзилари яқин, бошқалари асосий транспорт йўлига 
яқин, наригиси узоқ ва шу каби шартлар, талаблар қўйилади. Шу боис, фақат 
ўша ерни қишлоқ хўжалигидаги ўрни, баҳоси билан белгилаб бўлмайди. 
Шунга қарамасдан, қурилиш мақсадларида ажратиладиган ернинг 
қишлоқ хўжалигига келтирадиган зарарни ҳисоблаш керак. З
қ.х. 
зарар 
қуйидаги ифодадан топилади. 
З
қ.х. 
қ Ф * S *Т * К 
Бу ерда Ф- бир йилда 1 га дан олинадиган фойда, S – майдон га, Т-
ажратилган ер учун товон пули тўлаш муддати (агар ер тоғ-кон саноати учун 
ажратиладиган бўлса, бу муддат 3-10 йилни; вақтинча турадиган иншоотлар 
учун 10-50 йилни, капитал қурилишлар учун 100 йилни ташкил этади); к-
ишлаб чиқаришнинг ўсишини таърифлайдиган коэффициент. 
Бундан ташқари давлат қурилиш учун ажратиладиган ернинг вазн 
баҳосига тенг ерни қуруқ ердан ажратиб, уни ўзлаштириши керак. 
Келтирилган важларни ҳисобга олиб қурилиш учун ерни, иложи борича, 
қишлоқ хўжалигида фойдаланиб бўлмайдиган ташландиқ жойлардан 
ажратиш давлат учун, кўп ҳолларда, фойда келтиради. Башарти, 

---

- 71 - 
йириклашаётган шаҳар атрофида ташландиқ ер бўлмаса. Унда ер 
ажратишнинг бир неча вариантлари вужудга келади. У вариантларнинг ҳар 
бирини иқтисодий, хўжалик юритиш ва бошқа омиллар бўйича ҳартомонлама 
таҳлил қилиб, бир тўхтамга келинади. 
Газ қувурлари, электр, алоқа тармоқлари, йўлларни лойиҳалашда ҳам кўп 
нарсалар эътиборга олиниши керак. Чунончи, уларни жойда қурганда экин 
майдонлари бўлакларга бўлинади. Ерга, экинларга агротехника талаблари 
бўйича ишлов бериш қийинлашади. 
Хулоса шуки, қурилиш учун ер ажратиш масаласи ўта мураккаб ва 
масъулиятли иш бўлиб, ҳар бир муайян шароитда, алоҳида, чуқур илмий, 
амалий ва иқтисодий таҳлил асосида ҳал этилади.