Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат авиация институти


Download 0.96 Mb.
Pdf ko'rish
bet18/70
Sana18.11.2023
Hajmi0.96 Mb.
#1784125
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   70
Bog'liq
tadbirkorlik asoslari

Оддий акциялар - хиссадорлар йигилишида овозга эгалик ҳуқуқини 
беради, унга олинадиган дивиденд микдори эса, хўжалик жамиятларининг 


40 
йил давомидаги иш натижаларига боглик бўлиб, бошка хеч нима билан 
кафолатланмаган. 
Имтиёзли акциялар- эгасига хиссадорларнинг умумий йигилишида 
овозга эга бўлиш ҳуқуқини бермайди. 
Унинг имтиёзи - 1 томондан жамият хўжалик фаолиятига боглик 
булмаган холда кафолатли даромад олиш; 
Иккинчидан, - хиссадорлик жамиятлар тугатилаетганда акция 
Қийматини биринчи навбатда олиш имконини беради. 
Тадбиркорлик фаолиятида хозирги кунда турли хўжалик 
ассоциацияларининг ахамияти катта. 
Хўжалик ассоциациялари биргаликда хал этиш учун тадбиркорлар 
томонидан тузилган ихтиёрий бирлашмадир. 
Бозор иқтисодиёти шароитида ассоциациялар хилма-хил бўлиб, уларга 
куйидагиларни киритиш мумкин: 
а) Концерн. Бу илмий -техникавий, инвестицион таркибий, молиявий ва 
ташки иктисодиет сиёсатни хамда тегишли ресурсларни марказлаштирувчи 
ассоциация ҳисобланади. Концерн 
таркибига(саноат,транспорт,савдо, 
банк сохаси) турли тармокларга тегишли куплаб корхоналар ихтиёри 
асосида киради. 
б)Концорцум - маълум илмий-техникавий, экологик, инвестиция дастурини 
бажариш учун маълум муддатга юзага келтирилган вактинчалик ассоциация 
ҳисобланади.Концорцум 

тадбиркорлик 
фаолиятининг 
турли 
йуналишларида хамкорликда иш юритиш., биргаликда буюртма олиш ва 
бажариш мақсадида юзага келтирилган мустакил хўжалик юритувчи 
субъектнинг вактинчаолик иттифоки. 
в)Холдинг- аъзо корхоналар учун молиявий марказ ролини уйновчи 
ассоциация ҳисобланади. Унинг узига хослиги шундаки, унда корхоналар 
бирлашмасидан уларнинг капитали, фойда ва даромади бирлаштирилиб, 
маълум мақсадга йуналтирилади. Моҳияти жихатидан у турли тармок 
корхоналарининг (завод, мехмонхона) конгломератидан уюшмасидан
иборат ассоциациясидир. 
Холдинглар: 
 
йирик корхоналарни давлат тассаруффидан чикариш ва хусусийлаштириш 
чогида уларнинг таркибидан булинмаларнинг ҳуқуқий мустакил 
корхоналари сифати ажралиб чикиш йули билан; 
 
ҳуқуқий мустакил корхоналар акциялари пакетларини бирлаштириш; 
 
янги хиссадорлик жамиятларини таъссис этиш даврида ташкил килиш. 
Холдинг компания- бошка банк, фирмаларни назорат килиш ва 
фаолиятини бошкариш мақсадларида, уларнинг акциялари назорат пакетига 
эгалик килувчи компания. 
Маъсулият Чекланган Жамияти - акционерлик жамиятларининг 
куриниши бўлиб, таъсис хужжатларидан таъсисчиларнинг устав фондидаги 
хиссаси, улуши кайд этилган бўлади. 


41 
Маъсулият Чекланган Акционерлик Жамият одатдаги акционерлик 
жамиятларидан фаркли уларок акцияни чикариб сотиш хисобидан эмас, 
таъсисчиларнинг ажратган маблагидан устав фонди хамда бошлангич 
айланма капитални юзага келтириш эвазига брпо этилади. 
ҚИСҚА ХУЛОСАЛАР. 
Корхоналар мустакил хўжалик субъектлари бўлиб, уз низомига 
мувофик даромад ва фойда олиш мақсадидаа аасосий ва айланм 
малагларидан фойдааланиб фаолият юритади. 
Корхонааларни мулк шааклига хўжалик юритиш шаклларига, фаолият 
мақсадларига, бошкариш тартибига, фаолият микёсларига тармок тартибига, 
бозорда тутган урнига кўра таснифлаш мумкин. 
Ишлаб чикаришнинг илмий-техникавий даражаси келажакда 
рақобаткобилликни ошириш учун асос були хизмат килади, чунки 
рақобаткобиллик хозирги куни ифодаловчи кўрсаткич булса, илмий-
техникавий даража истикболда ривожланиш шароитини яратувчи омил 
ҳисобланади. 
Бозор 
муносабатларининг 
бошлангич 
бугини 
сифатида 
корхоналарнинг узига хос хусусиятлари мавжуд бўлиб, уларга корхоналар 
мустакиллиги, мулк ва ишлаб чикариш воситаларига хукмронлик, эгалик., 
хусусияти; корхоналар фаолиятининг давлат томонидан у ёки бу томон 
йуналлтирилиши каби хусусиятлар киради. 
ТАЯНЧ ИБОРАЛАР. 
Давлат корхоналари, жамоа корхоналари, аралаш корхоналари, Хусусий 
корхоналар, холдинг, маъсулият чекланган жамият, акция, оддий акция, 
имтиёзли акция, концерн, концорцум. 
 
НАЗОРАТ ВА МУЛОҲАЗА САВОЛЛАРИ 
1.
Ҳиссадорлик жамияти нима? 
2.
Ҳиссадорлик жамиятини бошкариши тизимини таърифлаб беринг? 
3.
Сиз хиссадорлик жамиятларининг Қандай турларини биласиз ва уларнинг 
фарки нимада? 
4.
Корхоналар кайси белгиларга кўра тавсифланади? 
5.
Корхоналарнинг бозордаги урни Қандай бахоланади? 
6.
Хўжалик ассоциациялари нима? 
7.
Хўжалик ассоциацияларни Қандай турларини биласиз? 
8.
Корпорация Қандай корхона турига киради? 
9.
Холдинг компанияларнинг моҳияти нимада? 
10. 
Холдинг компанияларнинг Қандай турларини биласиз? 


42 

Download 0.96 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   70




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling