Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

Ўзбекистонда ЯИМ қиймат таркибидаги ўзгаришларнинг тамойиллари
83
 
2000 2005 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2018 
Сотилган 
100 
сўмлик маҳсулот 
таннархи (сўм) 
71,3 71,8 72,6 72,1 72,1 71,9 72,8 72,4 73,1 72,1 
Сотилган маҳсулотнинг 100 сўми ҳисобига олинган
 
ялпи фойда 
28,8 28,3 27,4 27,9 28,4 28,1 27,2 27,6 26,9 27,9 
солиқлар 
тўлангунга қадар 
фойда 
12,8 12,5 11,7 12,7 10,8 13,5 12,2 12,7 13,2 
13,5 
соф фойда 
9,1 
8,8 
8,1 
8,2 
7,0 
9,3 
8,2 
7,9 
8,4 
9,1 
Жадвал маълумотларида бу ҳолат, мамлакатимизда иқтисодий ўсиш суръатлари ва ЯИМ 
ҳажмининг ортиши устувор экстенсив омиллар ҳисобига таъминланаётганлигини англатади. 
Ички бозорда нархларнинг нисбатан барқарор сақланиб туриши, импорт товарлар нархининг 
ўсиб бориши, жаҳон бозорида экспорт қилинадиган товарлар нархларидаги салбий 
ўзгаришлар (асосан хомашё ва ярим тайёр маҳсулотларига) ҳам ЯИМ таннархининг ўсиб, 
сотилган маҳсулот бирлиги ҳисобига олинган фойда миқдорининг камайиб боришига ўз 
таъсирини кўрсатган. 
Ушбу салбий оқибатларни бартараф қилиш мақсадида мамлакатимизда Президентимиз 
Ш.М.Мирзиёев ташаббуси билан “2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини 
ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегияси” ишлаб 
чиқилди ва унда иқтисодиётни интенсив омиллар ҳисобига ривожлантиришни 
таъминлайдиган бир қатор аниқ вазифалар белгилаб қўйилди. Республикада иқтисодиётни 
интенсив ривожлантириш орқали унинг тармоқ ва соҳаларида фойда меъёрининг ошишига 
фақатгина “...ишлаб чиқаришни модернизация қилиш, техник ва технологик жиҳатдан 
янгилаш, ишлаб чиқариш, транспорт-коммуникация ва ижтимоий инфратузилма 
лойиҳаларини амалга оширишга қаратилган фаол инвестиция сиёсатини олиб бориш” орқали 
эришиш мумкин.
84
Иқтисодий таҳлил ва кузатувларимиз шуни кўрсатдики, олинаётган фойда бир томондан, 
ЯИМ ҳажми ва қўшимча маҳсулот массасининг ошиш натижаси бўлса, иккинчи томондан, ҳар 
бир корхона, тармоқ ва ҳудуд фойдани кўпайтиришга интилиб, ЯИМ ва қўшимча маҳсулотнинг 
тўхтовсиз кўпайиб боришига таъсир кўрсатмоқда. Фойда ЯИМ ҳажмини кўпайтиришни 
рағбатлантиришнинг ўта таъсирчан ричаги бўлиб ҳисобланади. Иқтисодиётнинг барча соҳа ва 
тармоқларини ривожлантиришда ушбу ричагдан унумли фойдаланиш зарур.