Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

Ўзбекистонда аҳоли жон бошига ялпи ички маҳсулот ишлаб чиқаришнинг ўсиши 
Йиллар 
Кўрсаткичлар 
ЯИМ абсолют 
миқдори, млрд.сўм 
ЯИМнинг ўсиш 
суръати, % 
ЯИМнинг аҳоли жон 
бошига ўсиши, % 
2010 
61831,2 
8,5 
6,7 
2011 
77750,6 
8,3 
5,5 
2012 
96589,8 
8,2 
6,6 
2013 
118986,9 
8,0 
6,7 
2014 
144867,9 
8,1 
6,7 
2015 
171369,0 
8,0 
6,9 
2016 
198871,6 
7,8 
- 
2017 
249136,4 
5,3 
3,6 
2018 
406648,5 
5,1 
3,6 
2019 
511838,1 
5,6 
3,6 
Манба: Ўзбекистон Республикаси Давлат Статистика қўмитаси маълумотлари. 
17.1-расм ва 17.1-жадвал маълумотларидан кўриниб турибдики, мамлакатимизда 2010-
2019 йиллар давомида реал ЯИМнинг ўсиш суръати фақатгина абсолют миқдорда эмас, балки 
аҳоли жон бошига ўсиши рўй бермоқда. Бу кўрсаткични кўтариш учун иқтисодиётни жадал 
ривожлантириш зарур. Лекин ЯИМнинг аҳоли жон бошига тўғри келадиган миқдори бошқа 
мамлакатлар билан таққосланганда у ачинарли аҳволда эканлиги маълум. Шунингдек, 
иқтисодий ўсиш мамлакат ишлаб чиқариш имкониятларининг кенгайиб боришини ҳам 
англатади. Миллий ишлаб чиқариш натижаларининг миқдор жиҳатидан кўпайиши ва сифат 
жиҳатидан такомиллашиб бориши пировардида ишлаб чиқариш имкониятлари эгри 
чизиғининг ўнг томонга қараб силжишига олиб келади. 
Айтайлик, 2019 йилдаги миллий ишлаб чиқариш ҳажми (Y
2019
)
2018 йилдаги (Y
2018
)га 
нисбатан ўсди. Бу ўсиш ўз навбатида миллий ишлаб чиқариш имкониятлари эгри чизиғининг 
ҳам кенгайишига олиб келади (17.2-расм).
Инвестиция
товарлари 

---

542
Манба: Ўзбекистон Республикаси Давлат Статистика 
қўмитаси маълумотлари.
17.1-расм ва 17.1-жадвал маълумотларидан кўриниб 
турибдики, мамлакатимизда 2010-2019 йиллар давомида реал 
ЯИМнинг ўсиш суръати фақатгина абсолют миқдорда эмас, 
балки аҳоли жон бошига ўсиши рўй бермоқда. Бу кўрсаткични 
кўтариш учун иқтисодиётни жадал ривожлантириш зарур. 
Лекин ЯИМнинг аҳоли жон бошига тўғри келадиган миқдори 
бошқа мамлакатлар билан таққосланганда у ачинарли аҳволда 
эканлиги маълум. Шунингдек, иқтисодий ўсиш мамлакат 
ишлаб чиқариш имкониятларининг кенгайиб боришини ҳам 
англатади. Миллий ишлаб чиқариш натижаларининг миқдор 
жиҳатидан кўпайиши ва сифат жиҳатидан такомиллашиб 
бориши пировардида ишлаб чиқариш имкониятлари эгри 
чизиғининг ўнг томонга қараб силжишига олиб келади.
Айтайлик, 2019 йилдаги миллий ишлаб чиқариш ҳажми 
(Y2019) 2018 йилдаги (Y2018)га нисбатан ўсди. Бу ўсиш 
ўз навбатида миллий ишлаб чиқариш имкониятлари эгри 
чизиғининг ҳам кенгайишига олиб келади (17.2-расм). 
297 
Мамлакатнинг иқтисодий ўсиш суръатини тавсифлайдиган мазкур кўрсаткичлар (реал 
ЯИМ ва аҳоли жон бошига реал ЯИМнинг ўсиши) миқдорий кўрсаткичлар бўлиб, улар 
биринчидан, маҳсулот сифатининг ошишини тўлиқ ҳисобга олмайди ва шу сабабли 
фаровонликнинг ҳақиқий ўсишини тўлиқ тавсифлаб бера олмайди; иккинчидан, реал ЯИМ ва 
аҳоли жон бошига ЯИМнинг ўсиши бўш вақтнинг сезиларли кўпайишини акс эттирмайди ва 
фаровонлик реал даражасининг пасайтириб кўрсатилишига олиб келади; учинчидан, 
иқтисодий ўсишни миқдорий ҳисоблаш бошқа томондан унинг атроф-муҳитга ва
инсон 
ҳаётига салбий таъсирини ҳисобга олмайди. Шунга кўра, иқтисодий ўсишнинг барча тавсифи 
йиллик ўсиш суръатларининг фоиздаги ўлчовида тўлиқ ўз ифодасини топади: 
%
100
×
−
=
давр
базис
давр
базис
давр
жорий
ЯИМ
ЯИМ
ЯИМ
С
У

,
 
бу ерда: 
ЎС – иқтисодий ўсиш суръати, фоизда; 
ЯИМ
базис давр
– таққосланаётган давр (йил)даги реал ЯИМ ҳажми; 
ЯИМ
жорий давр 
– жорий давр (йил)даги реал ЯИМ ҳажми. 
17.1-жадвал