Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

Психологик 
назария. 
Иқтисодиётнинг 
циклли 
ривожланишини тушунтиришда иқтисодий назариялар билан 
бир қаторда психологик назариялар ҳам кенг ўрин олиб 
бормоқда. Психологик назария тарафдорларига Ж.М.Кейнс, 
У.Митчелл, Ф.Хайек ва бошқаларни киритиш мумкин. 
Уларнинг фикрича, инсондаги оптимизм ва пессимизм 
фаолият активлигига объектив иқтисодий омиллар: фоиз 
меъёри, пул оқими, фойда ва бошқалар таъсир кўрсатиб, 
бунинг натижасида ишлаб чиқаришнинг қисқариши ёки 
кенгайиши рўй беради.
Кредитнинг кенгайиши, талаб ва ишлаб чиқаришнинг 
ўсиши одамларнинг кайфиятини кўтаради ва аксинча. Бундан 
ташқари кишилар борган сари ликвидлиги юқори бўлган 
пул жамғаришга мойиллиги ортиб бориши ва ўз навбатида 
иқтисодий ривожланишга таъсир этишини кўрсатишади.
Ҳозирги замон иқтисодий фанида иқтисодий циклнинг 1380 
дан ортиқ турлари мавжудлиги таъкидланади
139
. Қуйидаги 
18.1-жадвалда уларнинг кўпчилик иқтисодчилар томонидан 
тан олинган энг асосий турлари ифодаланган.
Китчин цикли - захиралар цикли деб ҳам номланади. 
Бунда Жозеф Китчин (1926 й.) ўзининг эътиборини товар 
захираларининг ҳаракат чоғидаги молиявий ҳисоблар 
ва сотиш нархларини таҳлил қилиш асосида 2 йилдан 4 
йилгача давр давомидаги қисқа тўлқинларни тадқиқ қилишга 
қаратади. Айниқса, у циклнинг давомийлигини жаҳондаги 
олтин захираларининг тебранишлари билан боғлаб, уни 3 
йилу 4 ойга тенг, деб ҳисоблайди. Бироқ қисқа муддатли 
139
Қаранг: Экономическая теория: Учебник. - Изд., испр. и доп. / Под общ. 
ред. акад. В.И.Видяпина, А.И.Добрынина, Г.П.Журавлевой, Л.С.Тарасевича. – М.: 
ИНФРА-М, 2005, 469-б. 

---

574
цикллар сабабларининг бундай изоҳи бугунги кунда кўпчилик 
иқтисодчиларни қониқтирмайди.