Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

 
Сўнгги қўшилган маҳсулот – энг сўнгги қўшилган омил (капитал ёки ишчи кучи) 
эвазига ўсган маҳсулот ҳажми. 
«А» корхонада кейинги ойда бошқа ишлаб чиқариш омиллари сарфи ўзгармагани ҳолда, 
ишчи кучи ресурсларининг сони 2 бирликка оширилган, яъни 12 бирликни ташкил этиб, 
бунинг натижасида умумий маҳсулот 110 бирликка етган бўлсин. У ҳолда, ишчи кучи 
омилининг сўнгги қўшилган маҳсулоти 5 бирлик (10/2)ни ташкил этади. 
Ҳар бир қўшилган омил эвазига олинган қўшилган маҳсулот сўнгги қўшилган 
омил унумдорлиги деб айтилади. Сўнгги қўшилган маҳсулот (ўсган) миқдорини сўнгги 
қўшилган (ўсган) ишчи кучи ёки капитал миқдорига бўлиш йўли билан қўшилган омил, яъни 
қўшилган капитал ёки қўшилган ишчи кучи унумдорлиги аниқланади, яъни: 
К
М
КМ
∆
∆
=
ёки 
И
М
КМ
∆
∆
=
. 
Бу тушунчаларни яна бир шартли мисол аниқроқ ифодалаш мумкин (2.5-жадвал).
2.5-жадвал
Қўшилган маҳсулот ва қўшилган омиллар унумдорлиги 
1-йил 
2-йил 
Сўнгги 
қўшилган 
миқдор 
Қўшилган омиллар 
унумдорлиги 
∆
М/∆О 
Жалб қилинган капитал, минг сўм
120 
150 
30 
1 
Ишчи кучи (ишчилар сони, нафар) 
100 
120 
20 
1,5 
Олинган умумий маҳсулот, дона 
100 
130 
30 
- 
Ўртача маҳсулот: 
100 
130 
30 
- 
а) минг сўм капиталга, дона 
0,83 
0,87 
0,04 
- 
б) 1 ишчига, дона 
1 
1,08 
0,08 
- 
Юқорида айтилганидек, алоҳида олинган омил эвазига қўшилган маҳсулот маълум 
даражага боргандан кейин камая бошлайди. Бу камайиш айниқса унинг ҳар бир бирлиги 
эвазига қўшилган маҳсулотда аниқ сезилади. Мана шу қўшилган омил унумдорлигининг 
пасайишига қараб маржиналистик йўналиш вакиллари