Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

10.5. Тадбиркорлик капиталининг айланиши.
Асосий ва айланма капитал 
 
Тадбиркорлик капиталининг ҳаракати бир доиравий айланиш билан тўхтаб 
қолмайди, балки у узлуксиз давом этиб, такрорланиб туради. 
Доиравий 
айланишларнинг бундай узлуксиз такрорланиб, янгиланиб туриши 
тадбиркорлик капиталининг айланиши дейилади. 
Капиталнинг айрим қисмлари турли тезликда ҳаракат қилиши туфайли 
сарфланган маблағларнинг айланиш тезлиги турлича бўлади. Масалан, унумли
истеъмолда бўлган хомашё ва материаллар қиймати, бир доиравий айланишдан кейин 
бошқа қисми масалан, меҳнат қурольлари қиймати бир неча доиравий айланишдан 
кейин ўзининг бошланғич шаклига қайтади. 
Капитал ўзининг айланиш тавсифига кўра икки қисмга: асосий ва айланма 
капиталга бўлинади. 
Асосий капитал – ишлаб чиқариш жараёнида бир нечта доиравий 
айланишлар давомида қатнашади, ўзининг қийматини тайёрланаётган 

---

345
такрорланиб туради. 
Доиравий айланишларнинг бундай 
узлуксиз такрорланиб, янгиланиб туриши тадбиркорлик 
капиталининг айланиши дейилади.
Капиталнинг айрим қисмлари турли тезликда ҳаракат 
қилиши туфайли сарфланган маблағларнинг айланиш тезлиги 
турлича бўлади. Масалан, унумли истеъмолда бўлган хомашё 
ва материаллар қиймати, бир доиравий айланишдан кейин 
бошқа қисми масалан, меҳнат қурольлари қиймати бир неча 
доиравий айланишдан кейин ўзининг бошланғич шаклига 
қайтади.
Капитал ўзининг айланиш тавсифига кўра икки қисмга: 
асосий ва айланма капиталга бўлинади.
Асосий капитал – ишлаб чиқариш жараёнида бир нечта 
доиравий айланишлар давомида қатнашади, ўзининг 
қийматини тайёрланаётган маҳсулотга (хизматга) бўлиб-
бўлиб, аста-секинлик билан ўтказиб боради ва бир неча