Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

Иқтисодий тармоқлари бўйича фойда, зарар(-) (млярд.сўм)
83
83
“Ўзбекистоннинг йиллик статистик тўплами 2015”, 207-бет, -Т: 2016. Ўз.Рес. 
Давлат Статистика қўмитаси ва Интернет маълумотлари асосида муаллиф томони-
дан тузилди.
211 
бир-бирига тенг келмайди, чунки, рақобат курашлари, нархлар ва бошқа тақсимлаш 
механизмлари орқали бир муайян корхона, тармоқ ёки ҳудудда яратилган қўшимча маҳсулот 
бошқаларига ўтиб кетиш ҳолатлари юз бериб туради.
Шу ўринда, таъкидлаш жоизки, республикамизда таҳлил қилинаётган даврда қўшимча 
маҳсулот модификациялашган шаклларидан бири бўлган фойда ҳажми иқтисодиётнинг турли 
хил тармоқ ва соҳаларида турлича даражада ўсиш тенденцияси кузатилди. Бу эса, ўз 
навбатида, иқтисодиёт тармоқларида фойда миқдорининг ошишига ижобий таъсир 
кўрсатмоқда. (11.3-жадвал).
 
11.3-жадвал 
Иқтисодиёт тармоқлари бўйича фойда, зарар(-) (млрд. сўм)
 82
 
 
Кўрсаткичлар
Йиллар
2000 
2010 
2015 
2016 
2018 
2019 
Фойда – жами 
283,3 4520,8 14364,1 19323,1 22096,7 27656,7 
Шу жумладан 
Саноат 
84,4 3245,1 9762,4 13658,4 14355,9 28263,8 
Қишлоқ хўжалиги 
18,6 
28,4 
46,3 
53,7 
- 
- 
Қурилиш 
16,0 
81,5 
346,1 
420,9 
109,8 
148 
Транспорт ва алоқа 
98,8 
879,2 2637,5 3215,4 4365,7 -2442,2 
Савдо ва умумий овқатланиш 
28,4 
220,6 1237,4 1584,6 1652,9 1521,1 
Аҳолига маиший хизмат 
кўрсатишнинг ноишлаб 
чиқариш турлари 
1,5 
6,3 
49,2 
56,3 
52,6 
72,9 
Коммунал хўжалик 
3,5 
-12,4 
44,1 
49,2 
58,3 
85,1 
Бошқа тармоқлар 
21,4 
71,0 
239,7 
283,2 
1501,5 
8 
Жадвал маълумотлари иқтисодиётда фойда ҳажмининг номинал кўринишини 
ифодалайди холос. Ушбу кўрсаткичларга асосланиб, хулоса чиқаришдан олдин мамлакатда 
нархлар даражасининг ўзгариши (ўсиши) реал иқтисодий ҳодиса ва жараёнларга таъсирини 
ўрганиш мақсадга мувофиқдир. Шунинг учун иқтисодиётда ялпи фойда ҳажмини ЯИМга 
нисбатан фоизда ифодалаш иқтисодий ҳодиса ва жараёнларнинг реал ҳолатини акс эттиришда 
ва тегишли хулосалар чиқаришда муҳим аҳамиятга эгадир.
Илмий изланишларимиз натижасида республикада ЯИМ ҳажмининг ортиши ва 
иқтисодий ўсишнинг юқори суръатлари ҳали-ҳанузгача экстенсив омиллар ҳисобига амалга 
оширилаётганлиги кузатилмоқда. Буни республика иқтисодиётида яратилган маҳсулотларни 
сотишдан олинган ялпи пул тушумларида таннарх ва фойда улушининг ўзгаришидан англаш 
мумкин.
ЯИМ таркибининг сифат жиҳатдан такомиллаштириб борилиши ва иқтисодий ўсишда 
интенсив омиллар ролини ошириш талаби маҳсулот ишлаб чиқаришга қилинадиган 
харажатларни камайтириш ҳисобига унинг таннархини пасайтириб боришни тақозо этади. 
Ҳолбуки, таҳлилларимиз натижасида, республикада маҳсулот таннархи ва уларнинг сотишдан 
олинган пул тушумларида фойда улушининг бир хил даражада сақланиб қолишга мойиллиги 
кузатилди (11.4-жадвал). 
11.4-жадвал