Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

жамғариш суммасини ҳосил қилади. Ишлаб чиқариш соҳасидаги 
жамғариш иқтисодий ўсишнинг муҳим омилидир. 
279 
ўртача мойиллик кўрсаткичлари истеъмол ва жамғарманинг даромаддаги улушини англатар 
экан, улардан бирининг қандайдир миқдорга ўзгариши бошқа бирининг ҳам тескари 
йўналишда худди шундай миқдорга ўзгаришига олиб келади. Қисқача айтганда,
0
,1
=
+
М
У
Ж
М
У
И


бўлади. Шунингдек, истеъмол ёки жамғармага кейинги қўшилган 
мойиллик кўрсаткичи ҳам аҳамиятлидир. Бу кўрсаткич истеъмолчи даромадининг навбатдаги 
ўзгариши унинг истеъмол ва жамғармага нисбатан муносабати қандай ўзгаришини акс 
эттиради. 
Даромад ҳажмининг ўзгариши натижасида истеъмол сарфлари ҳажмининг 
ўзгариши даражаси истеъмолга кейинги қўшилган мойиллик (ИҚМ) дейилади, яъни:

узгариш
и
Даромаддаг
узгариш
ги
Истеъмолда
ИКМ =

Даромад ҳажмининг ўзгариши натижасида жамғарма ҳажмининг ўзгариши 
даражаси жамғармага кейинги қўшилган мойиллик (ЖҚМ) дейилади, яъни:
Y
S
узгариш
и
Даромаддаг
узгариш
ги
Жамгармада
ЖКМ
∆
∆
=
=
. 
Демак, соф даромаднинг ўсган қисми ҳам ё истеъмолга, ёки жамғармага сарфланади. Бу 
сарфланган қисмлар ўртасидаги нисбат ўзгарган тақдирда ҳам уларнинг умумий йиғиндиси 
1га тенг бўлади, яъни:
.
0
,1
=
∆
∆
+
∆
∆
Y
S
Y
C
 
 
Иқтисодиётнинг барқарор ривожланиши, тадбиркорлик фаолиятининг самарали амалга 
ошишида жамғариш жараёнларининг аҳамияти беқиёсдир. Шунга кўра, жамғаришнинг 
моҳияти, унинг омиллари ва самарадорлиги кўрсаткичларини алоҳида кўриб чиқиш мақсадга 
мувофиқ ҳисобланади.