Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси

Ноформал усуллар назарий ва эмпирик (эксперимент) математик 
моделлар олишда қўлланилади. Биринчилари курилаётган объектга хос 
жараёнлар ва улар қонуниятларини тадқиқ этиш натижасида, иккинчилари 
ташқи кириш ва чиқишларда фазовий ўзгарувчанларни ўлчаш йўли билан ва 
ўлчов натижаларини ишлаб чиқиш асосида объекг хоссасининг ташқи 
кўринишини ўрганиш натижасида яратилади. 
2.1.3. Математик моделлар ҳосил қилиш методикаси 
 
Математик моделлар, қоидага кўра, муайян техникавий соҳа 
мутахассислари томонидан турли экспериментал тадқиқотлар ва| САПР 
воситалари ёрдамида тузилади. 
Моделлаштиришнинг кўпгина операциялари эвристик тавсифга эга. 
Бироқ бир қатор қоидалар ва йўллар борки, булар математик моделлар олиш 
методикасини ташкил этади. 
 1. 
Техникавий объект хоссасини белгилаш, мазкур объект моделда 
акс эттирилиши ва бўлажак модел универсаллик даражасини белгилаб берувчи 
ҳисобланади. 

---

32
2. Илмий-техникавий, патент ва маълумотномалар, прототипларни 
баён этиш, экспериментал тадқиқотлар натижалари ва ҳ.к.лар сингари турли 
манбалар 
бўйича 
моделлаштирилаётган 
техникавий 
объектнинг 
танланган хоссалари ҳақида априор информациялар тўплаш. 
3. Математик модел тузилишини синтезлаш, кириш ва чиқиш 
параметрларининг конкрет рақамли қийматларисиз модел тенгламалари 
умумий кўринишини ҳосил қилиш. Моделлаштиришнинг бу операцияси энг 
масъул ва қийинчилик билан формаллаштирилади. 
4. Математик моделларнинг параметрлари рақамли қийматларини 
белгилаш қўйидагича амалга оширилади: 
• иккинчи босцичда тўпланган априор информацияларни ҳисобга олиб, ўзига 
хос ҳисоб муносабатларидан фойдаланиш; 
• экспериментал топшириқни ечиш, бунда мақсадли функция бўлиб 
объектнинг чиқиш параметрлари маълум қийматларини моделдан фойдаланиш 
натижалари билан мос келиш даражаси ҳисобланади; 
• экпрементлар ўтказиш ва улар натижаларини ишлаб чиқиш.