Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

 
Пул назариялари
 
Пулнинг металлилик назарияси. Пулнинг номиналлик назарияси. Пулнинг 
миқдорийлик назарияси. Замонавий монетаризм назарияси. Пулнинг металлилик 
назариясининг юзага келиш шарт-шароитлари. Пулнинг металлилик назариясининг 
асосчилари ва намоёндалари: У. Стеффорд, Т. Мен, Д. Норс, Ж. Чайлд, А. Монкретен, Ж. 
Колбер, И. Юсти, Г. Скаруффи, Ф. Галиани. Илк меркантилистлар ва уларнинг назарий 
қарашлари. Фаол “пул баланси” тушунчаси. Сўнгги меркантилистлар ва уларнинг назарий 
қарашлари. “Умумий савдо баланси” тушунчаси. ХIХ ва ХХ асрларда пулнинг металлилик 
назариясини ривожлантиришга бўлган уринишлар. Пулнинг металлилик назариясига 
нисбатан танқидий қарашлар. Пулнинг номиналлик назариясининг юзага келиш шарт-
шароитлари ва асосий қоидалари. Пулнинг номиналлик назариясининг асосчилари ва 
намоёндалари: Ж. Беркли, Г. Кнапп, Ф. Бендиксен. Пулнинг номиналлик назариясини ХХ 
асрда ривожланиши. Пулнинг миқдорийлик назариясини юзага келиш сабаблари ва асосий 
қоидалари. Пулнинг миқдорийлик назариясининг асосчиси ва намоёндалари: Ж. Боден, Ж. 
Локк, Д. Юм, Ш. Монтеске. Пулнинг миқдорийлик назариясига нисбатан танқидий 
қарашлар. М. Фридмен томонидан замонавий монетаризм назариясининг яратилиши ва 
унинг асосий қоидалари. Замонавий монетаризм назариясининг амалий аҳамияти. 
 
Пул айланмаси ва унинг таркиби
 
“Пул айланмаси” тушунчасининг мазмуни ва пул айланмасининг таркибий тузилиши. 
Нақд пул айланмаси ва уни ташкил қилиш принциплари. Нақд пулларни муомалага чиқариш 

---

ва муомаладан олиш тартиби. Нақдсиз пул айланмаси ва уни ташкил қилиш принциплари. 
Нақд пулсиз ҳисоб-китоблар тизими ва унинг элементлари. Нақд пулсиз ҳисоб-китоб 
шакллари. “Пул айланмаси” тушунчасининг мазмуни. “Умумий тўлов айланмаси” 
тушунчаси ва унинг таркиби. Тўлов айланмасининг таркиби. Пулларнинг нақд пулсиз 
айланмадаги ҳаракат йўналишлари. Пулларнинг нақд айланмадаги ҳаракат йўналишлари. 
Пул айланмасининг таркиби: товарсиз пул айланмаси; пулларнинг товарлар билан боғлиқ 
айланмаси; нақдсиз пул айланмаси; нақд пул айланмаси; бир шаҳар ичидаги айланма; 
шаҳарлараро айланма. “Нақд пул айланмаси” тушунчасининг мазмуни. Нақд пул 
айланмасининг зарурлиги. Нақд пул айланмасининг таркиби. Нақд пул маблағлари оқими. 
Нақд пулларни муомалага чиқариш ва муомаладан олиш тартиби. Марказий банкнинг 
захира-вакиллик тизими. Давлат бюджетининг касса ижроси жараёнида нақд пулларни 
муомалага чиқариш. Нақд пул айланмасини ташкил қилиш принциплари. Нақд пулларга 
бўлган талабни қисқартириш йўллари. Пластик карточкалар ва пуллик чеклар воситасидаги 
тўловлар. “Нақдсиз пул айланмаси” тушунчасининг мазмуни. Нақд пулсиз ҳисоб-китоблар 
тизими ва унинг элементлари. Тўлов ҳужжатларининг турлари. Ҳужжатлар айланиш 
тартиби. Тўлов усуллари. Нақд пулсиз ҳисоб-китоб шакллари. Нақд пулсиз ҳисоб-
китобларнинг турлари: товар операциялари бўйича; товарсиз ҳисоб-китоблар; бир шаҳар 
ичида ҳисоблашишлар; шаҳарлараро ҳисоблашишлар. Нақдсиз пул айланмасини ташкил 
қилиш принциплари. Нақдсиз пул айланмасининг афзалликлари.