Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

 
Пул муомаласини ташкил қилиш ва пул массаси
 
Пул муомаласини ташкил қилиш асослари. Пул муомаласи қонунлари ва улардан 
келиб чиқадиган талаблар. Пул массаси ва уни тавсифловчи кўрсаткичлар. Пулларга бўлган 
талаб ва пуллар таклифи. Пул муомаласи тушунчаси. Пул муомаласини ташкил қилиш 
асослари. Пул муомаласи қонунларининг мазмуни ва мақсади. Пул муомаласи қонунларидан 
келиб чиқадиган талаблар. Муомала учун зарур бўлган пул миқдорини аниқлаш услублари. 
И.Фишернинг “алмашув тенгламаси”. К.Маркснинг муомала учун зарур бўлган пул 
миқдорини аниқлаш формуласи. Пул муомаласи қонунларининг бузилиши ҳамда унинг 
ижтимоий-иқтисодий оқибатлари. Пул массасини миқдорий ўлчашнинг зарурлигини 
белгиловчи омиллар. Пул массасини ўлчаш бўйича мавжуд ёндашувлар: трансаксион 
ёндашув; ликвидли ёндашув. Иқтисодиётни пул маблағлари билан таъминланганлик 
даражаси ва унга таъсир қилувчи омиллар. Пул агрегатлари ва уларнинг таркиби. Пул базаси 
ва унинг таркиби: Марказий банк томонидан муомалага чиқарилган нақд пуллар; тижорат 
банкларининг мажбурий захира ажратмалари; тижорат банкларининг Марказий банкдаги 
“Ностро” вакиллик ҳисобрақамидаги пул маблағларининг қолдиқлари. Пулнинг айланиш 
тезлиги ва уни ҳисоблаш услублари. Пулнинг айланиш тезлигига таъсир қилувчи омиллар. 
Пул мультипликатори ва уни аниқлаш тартиби. Пулларга бўлган талабни аниқлаш. Пуллар 
таклифини баҳолаш. 
 
Пул тизими: тушунчаси, шакллари ва элементлари 
 
“Пул тизими” тушунчасининг мазмуни. Пул тизимининг шакллари. Пул тизимининг 
элементлари. Ўзбекистон Республикаси пул тизимининг шаклланиши ва ривожланиши. “Пул 
тизими” тушунчасининг мазмуни. Пул тизимини ташкил қилиш шарт-шароитлари. Пул 
тизимини ташкил қилиш принциплари. Пул тизимининг шакллари: биметаллизм; 
монометаллизм; қоғоз ва кредит пуллари тизими. Пул тизимининг элементлари: миллий 
пулнинг номи; муомаладаги пулларнинг шакллари ва турлари; пул массаси ва унинг 
таркиби; пул айланмасини ташкил қилиш ва унинг таркиби; пул тизимини ташкил қилиш 
принциплари; баҳо масштаби; нақд пулларни муомалага чиқариш ва муомаладан олиш 
тартиби; пул тизимини ташкил қилувчи ва тартибга солувчи орган. Ўзбекистон 
Республикасининг давлат мустақиллигига эришилган дастлабки даврда “рубл зонаси”да 

---

қолиш сабаблари. Оралиқ валюта – сўм-купоннинг муомалага киритилиши. Миллий валюта-
сўмнинг муомалага киритилиши. Ўзбекистон Республикаси пул тизимининг ривожланиши. 
Пул ислоҳотларини амалга оширишнинг зарурлигини белгиловчи омиллар. Пул 
ислоҳотларининг муваффақиятини таъминлаш шартлари. Пул ислоҳотларини амалга 
ошириш усуллари; нуллификация; деноминация; девалвация; ревалвация. Ўзбекистон 
Республикасида амалга оширилган пул ислоҳотлари.