Збекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги


Download 0.49 Mb.
bet12/49
Sana17.06.2023
Hajmi0.49 Mb.
#1539887
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   49
Bog'liq
KITOB Gidrofizika va SBT

q = -
бу ерда: - пропорционаллик коэффициенти, n-изотермик юзага ўтказилган нормал. Ҳозирги пайтда бу формула Фурье конуни деб аталади.
Пропорционаллик коэффициенти иссиқлик ўтказувчанлик коэффициенти деб аталади. Температура градиенти ва нисбий иссиқлик оқими карама-қарши томонларга йўналган, шунинг учун иссиқлик оқими мусбат климат билан олиш учун тенгламада минус белгиси қуйилиши керак.
Сув ва музнинг иссиқлик ўтказувчанлиги табиатда муҳим роль ўйнайди. Суюликлар учун икки хил иссиқлик Узатиши мавжуддир:
I. Турбулент иссиқлик узатиш ва 2. Конвектив иссиқлик узатиш.
Молекўляр иссиқликни узатишнинг характеристикаси иссиқлик ўтказувчанлик коэффициенти ( ) дир.
Бу коэффициент суюкдикнинг физик параметри ҳисобланади ва моддаларнинг структураси, зичлиги, намлиги. температураси ва босимига боғлиқ- Иссиқлик ўтказувчанлик коэффициенти тажриба йули билан аниқланади:
= -Q /F /( )],
бу ерда -вақт.
Кўпгина суюқликларнинг иссиқлик ўтказувчанлик коэффициент^ температура ортиши билан камаяди. Сувнинг иссиқлик ўтказувчанлиги бошқа суюқликлардан фарқли равишда температура 0° дан 127°С га кўтарилганда бу коэффициент ҳам кўтарилади. Температура 127°С дан ошган сари камаяди.
Синов саволлари:
1. Температура майдонининг қандай турларини биласиз?
2. Стационар температура майдонининг турларини айтиб беринг?

  1. Температура мапдони қандай ифодаланиши мумкин?

  2. Энтальпия нима?

  3. Температура градиенты нима?

  4. Иссиқлик оқими қандай ҳисобланади?

  5. Иссиқлик оқимининг интенсивлиги нима?

  6. Нисбип иссицлщ оцими қандай уисобланади?

  7. Иссиқлик ўтказувчанлик коэффициента қандай аниқланади?
    ИЬ.Иссиқлик узатиш турларини эсланг.

1.7. МОДДАЛАР АГРЕГАТ ҲОЛАТИНИНГ ЎЗГАРИШИ.




Ушбу маърузада асосий эътибор моддаларнинг агрегат уолатлари ўзгариши натижасида ютиладиган ва ажраладиган энергия миқдорини ҳисоблаш усулларига қаратилгаи. Шунингдек ҳалқ хўжалигида, иссиқлик электростанциялари тармоқларида мавжуд бўлган совуткич сув омборларининг ишлаш принциплари ёритилган.
Табиатда муҳитнинг агрегат ҳолати ўзгариши натижасида иссиқлик ютилиши ёки ажралиши мумкин. Бундам муҳитларга биринчи навбатда сув, қор, буғ ва музлаган Тупроқ. киради. Сув буьланиши муз ва қор возгонкаси, қор, музларнинг эриши каби жараёнлар иссиқлик ютилиши билан содир бўлади. Аксинча сувнинг музлаши сув буғнинг конденсация на сублимацияси иссиқлик ажралиши билан содир бўлади. Сув бугта айланганда 2500 кЖ/кг миқдорида иссиқлик ютилади. Қарама-қарши жараёнда – конденсацияда шу миқдорга тенг иссиқлик ажралади.
Сув музга айланганда 334 кЖ/кг иссиқлик миқдори ажралади ва муз эриганда эса шунча микдорда иссиқлик ютилади.
а) Сув буғланиши натижасида иссиқлик алмашинишни миқдорий баҳолаш. Сув буғаниши учун сарфланадиган иссиқлик миқдори бирлик юза майдони учун ҳисобланганда қуйидагича ифодаланади:

бу ерда - буғланишга сарфланадиган иссиқлик миқдори; -буғланиш нисбий иссикдиги ;
р-сувнинг зичлиги;
Е-бирлик вақт ичида бугланган сув қатлами.
Буғанган сув қатламини \исоблаш учун кўпгина формула-'iap ишлаб чикилган. Б.Д.Зайковнинг фурмуласи энг кенг тарқалган бўлиб, сувнинг буғланиши натижасида сарфланадиган иссиқлик миқдорини қуйидаги ифода ёрдамида аниқлаш мумкин:
Qбyғ= 4,1 (1+0,72 w200)(ео2ОО),
бу ерда w200 - 2 м даги шамолнинг тезлиги; е0 - тўйинган сув буғи; е200 - 2 м баландликдаги абсолют намлик.
А.П.Брасловский ва С.Н.Нургалиевлар буғланишга сарфланадиган иссиқлик миқдорини қуйидаги тенглама бўйича ҳисоблашни тавсия этишган:
Q6yғ= 4,1 [1+0,8 w2O0+f( Q)](e0-e2OO),
бу ерда f( Q)- бу сув ҳарорати билан хаво ҳарорати фарқининг буғланиш миқдорига бўлган таъсирини белгиловчи функция.
б) Сув музлаганда иссцдлик алмашинишини миқдорий баҳолаш.
Музлаш натижасида бирлик майдон юзасидан сув ҳажми билан ажратадиган иссиқлик миқдори қуйидагича аниқланади:
Qкрис= Lкрис h
бу ерда Qкрис -cyв музлаши натижасида ажраладиган иссиқлик миқдори; Lкрис - кристаллизация нисбий иссиклиги; -сувнинг зичлиги; h-бирлик вақт ичида кристалланаётган сув қатлами.
в) Совуткич сув омборларини ҳисоблаш. Ҳозирги вақтда МДХ худудида электроэнергиянинг 80 % и иссиқлик электростанциялари (ЙЭС) системасида ва атом электростанциялари (АЭС)да ишлаб чиқилади.
Бундай электростанциялар тармокларида алмашма сув тармога билан таъминлаш мақсадида совуткич сув омборлари ҳовузлар, градирналар, фонтанли ховузлар қурилган. Булар ичида сув омборларини қўллаш энг кўлай, чунки уларда сув температурасини катта микдорда камайтиришга эришиш мумкин, натижада электр энергия ҳам кам сарфланади, сув омборларидан эса комплекс фойдаланса бўлади (балиқчиликда, суғоришда).
Ёкилги (кумир ёки мазут) варогенератор козонида ёнади. Ёниш мобайнида варогенераторда буғ ҳосил бўлади, бу буғ турбоагрегатга желиб, электрогенераторда электроэнергия ишлаб чикаради. Турбогенераторда ишлатилган 6yF конденсаторда совутилади ва уни кайтадан варогенераторга юборишади. Бурни конденсаторда совўтиш учун совутгич сув омборидан сув олиниб ишлатилади. Конденсатордан ўтган сув буғ иссиқлигини олади ва уидан ортган ҳарорат билан чиқади ва сув омборига ташланади.
Ҳозирги замон ИЭС ва АЭС ларида конденсатордаги бугни совўтиш учун 100-150 м3/сек сув миқдори керақ бу дон дарёсининг межен
давридаш сув сарфига тенгдир.
ИЭС ва АЭС ларини эксплуатация си амалиётида сувни тукридан тўғри дарёдан олиш хдм бор. Бу системада сув конденсатордаш бугни совўтиш учун тўғридан тўғри дарёдан олинади ва ишлатилгандан кейин яна қайта шу дарёга унинг қуйи оқимида ташланади. Бу сув қайта ишлатилмайди. Бу ҳолда дарё сувлари ташланган иссик. ифлос сувлар билан ифлосланади, чунки бу сувлар юқори температура билан ташланади. Шунинг учун бундай система кам қўлланилади.
Совуткич сув омборларини хисоблаш усули 1929 йилда Вернадский Н.М. томонидан таклиф этилган ва Ҳозирги вақтта қадар ўзгармасдан қўлланилади. Бу усул ёрдамида икки масалани ечиш мумкин: Биринчи масала транзит оқимни ҳисоблаш:


бу ерда -сув омбориниш юза майдони; акт -сувни совутишда қатнашаётган юза майдони (сув омборининг актив майдони); Иккинчи масала ёрдамида сувнинг ҳароратини баҳолаш:

бу ерда dw = b*dx -транзит оқим майдониннг ўсиши; b-транзит оқимининг кенглиги; Q4 -циркўляцион сув сарфи.
Синов саволлари.

  1. Буғланишга сарфланадиган энергия щандай аниқланади?

  2. Кристалланиш энергияси қандай аниқланади?

  3. Совуткич сув омборлари цаерда цулланилади?

  4. Нисбип иссиқлик сиғими ними?


  5. Download 0.49 Mb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   49




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling