Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта таълим вазирлиги Абу Райҳон Беруний номли Тошкент давлат техника университети

2- усул. Ҳимоя тизмалари маҳсулдор қатламнинг шифтига туширилади ва 
мустаҳкамланади. Ҳимоя тизмасининг диаметридан кичикроқ бўлган бурғи 
танланиб, маҳсулдор қатлам бурғиланади, уюм очиқ ҳолатда қолдирилади. Бу 
усулда маҳсулдор қатламга кириш учун уюмдаги шароитларни ҳисобга олган ҳолда 
бурғилаш эритмасининг таркиби ва хоссасини танлаб олиш зарурдир. 
Қулайлиги: маҳсулдор қатлам мустаҳкам тоғ жинсларидан иборат 
бўлса, ва фақат бир хил суюқликдан ташкил топган бўлса, қатлам 
танланмасдан бурғиланади.
Ноқулайлиги: 
- қудуқда қатлам суюқлиги фильтрацияси кучли бўлса; 
- қатламларни танлаб эксплутация қилиб бўлмайди. 
3- усул. Бу усулда бурғиланган маҳсулдор қатламга фильт туширилади. 
Туширилган фильтр ҳимоя тизмасининг охирги қисмида осилган ҳолатда бўлади. 
Фильтр билан тизмадаги оралиқ пакер билан мустаҳкамланади. Бу усулда ҳам 
юқоридаги усуллар каби қулайлик ва ноқулайлик мавжуд. Бу усулнинг фарқи 
шундаки, маҳсулдор уюм мустаҳкам бўлмаган тоғ жинсларидан иборат бўлганда ва 
фойдаланиш вақтида унча мустаҳкам бўлмаган қудуқларда яхши натижа беради. 
4- усул. Бу усулда қудуқ маҳсулдор қатламнинг шипигача бурғиланиб, ҳимоя 
тизмалари туширилади ва мустаҳкамланади. Ҳимоя тизмасининг диаметридан 
кичикроқ бўлган тизма танланиб, маҳсулдор қатлам бурғиланади. Сўнгра эса 
хвостовик билан маҳсулдор қатлам мустаҳкамланади. Берилган интервалдаги 
маҳсулдор қатламлар перфорация қилинади. 
3 - расм. Қудуқ туби қисми конструкциясининг схемалари 
1- ҳимоя тизмаси; 2- цементланган оралиқ; 3- маҳсулдор қатлам; 4- сувли қатлам; 
5- очиқ ствол; 6- пакер; 7- фильтр; 8- қудуқ девори; 9- хвостовик; 10- 
перфорацион каналлар. 
Бу усуллар бурғилаш эритмаси хоссасининг уюмдаги ҳолатига қараб танлаб 
олинади (коллектордаги ифлосланишнинг олдини олиш учун). 
Қулайлиги: бу усулда ҳар хил ҳолатда бўлган қатламчалардаги ва 
қатламлардаги маҳсулотларни жуда кам ҳаражат қилиш орқали қудуқдан 

---

15 
ўзлаштириб олиш мумкин. Қудуқлардаги нефтнинг дебити юқори бўлади ва 
қудуқларни ўзлаштириш тезлашади.
Ноқулайлиги: қудуқнинг тузилиши мураккаблашади. 
5- усул. Бу методнинг 1- методдан фарқи шуки, қудуқдаги маҳсулдор 
қатламда ҳимоя тизмасининг остки қисми тешик (қувур бўйлаб маълум бир 
оралиққача тешилган). Тизма туширилгандан сўнг маҳсулдор қатламдан юқори 
қисми цементланади. 
Қулайлиги: перфорация қилиш учун қудуқ остида хеч қандай маблағ 
сарфланмайди ва вақтни кўп талаб қилмайди. 
Ноқулайлиги: бу усулда у ёки бу маҳсулдор қатламни фойдаланиб
бўлмайди. 
Назорат саволлари. 
1. Маҳсулдор қатлам неча усул билан очилади? 
2. Маҳсулдор қатламларнинг очиш усулини танлашда нимага эътибор бериш 
керак? 
3. Маҳсулдор қатламни очишда бурғилаш эритмасининг таъсири қандай 
бўлади? 
4. Кириш усули деганда нимани тушунасиз? 
5. Киришнинг нечта усули бор? 
6. Ҳар бир усулни тушунтириб беринг? 
7. Бу усулларнинг қулайлиги ва ноқулайлигини ўрганишдан мақсад нима?