Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта таълим вазирлиги Абу Райҳон Беруний номли Тошкент давлат техника университети

<z<z бўлган жараёнда 
Р
ич.
=(Р
қат.
)
min
-ρ
сую.
g(z
қат.
-z) (7.6) 
Ундан юқорида жойлашган участкада (0 ≤z≤ z
сн
). 
Р
b
=[(P
қат
)
min
-ρ
с
g(Z
қат
-Z
қ.ч
)]e
-5
, (7.7) 
бу ерда ρ
с
- тизма ичидаги суюқликнинг зичлиги, кг/м
3
; z
с.ч
-бу суюқликнинг 
сатхини тушиш чуқурлиги, м; (Р
қат
)
min
-z
қат
-чуқурликда газли горизонтни 
эксплуатация қилиш сўнгида кутиладиган энг кичик қатлам босими, Па; Z
қуд.
- 
қудуқ чуқурлиги, м; 
c
c
ч
к
г
х
T
Z
Z
S







)
(
034
.
0
.
.
(7.8) 

---

34 
бу ерда β
с
- газнинг сиқилиш коэффициент; ρ
х.г
- газнинг ҳавога нисбатан 
нисбий зичлиги; Т
с
- қудуқдаги газнинг ўртача ҳарорати, К; 
Нефтли қудуқларда ҳимоя қувурларини эзилишга Р
эзил.
мустаҳкамлигини 
ҳисоблаш учун (7.2)-(7.5) формулани (7.1) шартга қўмиз: Остки ва ўрта 
участкаларда қуйидагича: 
Р
эзил.
≥k
эзил.
g[(k
a
ρ
b
-ρ
c
)z+ρ
c
z
cn
] (7.9) 
Юқори участка учун 
Р
эзил.
≥k
эзил.
g[(ρ
b
-ρ
c
)z+ρ
c
z
cn
] (7.10) 
Сиқилиб чиқишга мойил бўлган тоғ жинси оралиқларида 
Р
эзил.
≥k
эзил.
g[(ρ
oб
-ρ
c
)z+ρ
c
z
cn
] (7.11) 
(7.9)-(7.11) формулалар бўйича ҳисобларни амалга ошириб, қудуқнинг 
чуқурлиги бўйича қувурларни эзилишга чидамлилигини зарур бўлган 
қийматлари бўйича эпюра тузилади. Эпюра бўйича тизманинг остки қисмига 
яқин Р
ЭЗИЛ
.
нинг энг катта қиймати топилади, сўнгра белгиланган адабиётдан 
қувурнинг мустаҳкамлик гуруҳи, девор қалинлиги берилган қувур диаметри 
бўйича аниқланади. Унда критик босим Р
кр
>Р
эзил.
. Бундай қувурлардан тизманинг 
остки биринчи секцияси ташкил топади. Яна шу адабиётдан, шу мустаҳкам 
гуруҳли, лекин девор қалинлиги кичикроқ бўлган қувурнинг критик босими 
Р
кр
<Р
кр
топилади; остки иккинчи секция шу қувватлардан ташкил топади. Иккин-
чи секциянинг остки кесими Р
кр
=Р
эзил.
бўлган чуқурликда жойлашади; бу чуқурлик 
(7.9) - (7.10) тенгламаларни нисбатан ечиб топилади; Остки ва ўрта участкалар 
)
(
ж
n
a
см
сн
ж
cм
kp
k
g
к
gz
k
p
z





(7.12) 
юқори участка
)
(
ж
n
см
сн
ж
cм
kp
g
к
gz
k
p
z





(7.13)
ва қиймати юқоридаги формулалардан мос келувчи бирига қуйилади. Худди шу ка-
би тизманинг қолган қисмлари ҳисобланади. Агар навбатдаги юқори участкада 
ташқи ортиқча босим жуда юқори бўлади, навбатдаги секция учун қувурлар бирин-
чи секцияга танланганидек амалга оширилади. Зарурият бўлса, мустаҳкамлик гуруҳи 
бошқа бўлган қувур танланади. 
Секциянинг умумий баландлиги (узунлигини) тагигида қудуққа туширилган z
i
 
секциядан кейинги 
Z
i+1 
секция узунлиги айириб ташланади: 
H
i
=z
i
-z
i+1 
(7.14) 
Ҳисоблашлардан олинган вариант мустаҳкамликка ички ортиқча босим 
остида узилишга (разрыв) текшириб кўрилади.
Узилишга мустаҳкамлик шарти 
b
Б
k
P
H
b
P
P


(7.15) 
бу ерда P
Б
– қувурнинг ситилишдаги мустаҳкамлиги, Па; k
b
-мустаҳкамликнинг 
захира коэффициенти; k
b
=1.15-Ø219 мм қувурлар учун ва ундан кичик 
диаметрлар учун; k
b
=l .52 катта диаметрли қувурлар учун. 
Ҳимоя тизмасида энг юқори ички босим қудуқнинг герметиклигини 
синаш вақтида ҳосил бўлади. 
P
b
=P
on
+ρ
on 
gz (7.16) 

---

35 
бу ерда Р
on
- синаш (опрессивка) жараёнида тизманинг юза кесимидаги 
босим, Па; Р
on
- шу операцияни бажариш вақтида тизма ичидаги суюқликнинг 
зичлиги, кг/м 
3
.