Ўзбекистон республикаси рақамли технологиялар вазирлиги муҳаммад ал-хоразмий номидаги тошкент ахборот технологиялари университети қарши филиали

CMSнинг асосий вазифалари: мазмунни яратиш, мазмун устида биргаликдаги ишни ташкил этиш учун ускуналарни тақдим этиш;
мазмунни бошқариш: сақлаш, версияларни назорат қилиш, кириш тартибига риоя этиш, ҳужжатлар оқимини бошқариш ва ҳоказо;
мазмунни чоп этиш;
ахборотни навигация қилиш, излашга қулай кўринишда тақдим этишдан иборат.
Мазмунни бошқариш тизимида: ҳужжатлар, фильмлар, расмлар, телефон номерлари, илмий маълумотлар каби объектлар билан иш кўрилади. Бундай тизим кўпинча ҳужжатларни сақлаш, бошқариш, кўриб чиқиш ва чоп этишда фойдаланилади. Мазмун шахслар гуруҳи томонидан ўзгартирилаётганда версияларни назорати, унинг устунликларидан бири бўлади.
1-жадвал
Амалий дастурий воситалар (ДВ) классификацияси

Амалий дастурий воситалар (ДВ)
Умумий фойдаланишли:	Ихтисослашган	Ноанъанавий:
Матн муҳаррирлари	Ўргатувчи тизимлар	Мультимедиа тизимлари
График муҳаррирлар	Математик пакетлар	Интеллетуал тизимлар
Электрон котибалар	ЛИАС (САПР)	Электрон тизимлар
Жадваллик процессорлар	Нашриёт тизимлари	Машинали таржима
Инеграллашган пакетар	Ахборот излаш тизимлари	Тасвирларни билиш
Электрон почта	Молиявий тизимлар	Нутқни билиш
Ўйин дастурлар	Лойиҳаларни бошқариш тизимлари	Орфографияни текшириш

Интеграллашган дастурий воситалар орасида энг тарқалганлари офис дастурлар пакети, хусусан Microsoft Office (ишлаб чиқарувчи Microsoft)дан иборат. У офисни ишлашида ўчраши мумкин бўлган турли-туман ахборотларни қайта ишлаш учун ягона муҳит ташкил қилувчи бир неча иловаларни ўзига олади. Унинг таркибига қуйидагилар киради:

1. 
   Microsoft Word матнли процессор;
   
2. 
   Microsoft Excel электрон жадваллар;
   
3. 
   Microsoft powerpoint тақдимотларни тайёрлаш ва намойиш этиш пакети;
   
4. 
   Microsoft Outlook ишни ташкилотчиси ва режалаштирувчиси;
   
5. 
   (СУБД) Microsoft Access маълумотлар базаларни бошқариш тизими; ва бошқалар.
   

Юқорида саналган иловалар интеграллашган. Бу Microsoft Office таркибига кирувчи барча дастурлар маълумотларни қулай алмашиниш имкониятлари борлигини англатади.
Масалан, агар қандайдир давр натижаларига кўра илюстрацияга эга бўлган молиявий ҳисобот тайёрлаш зарур бўлса, у ҳолда маълумотларни Microsoft Excel да қайта ишлаш учун Microsoft Access дан импорт қилиш, улар асосида график ва диаграммалар ясаш ва кейин уларни Microsoft Word да яратилган ҳужжат матнига жойлаштириш мумкин. Диаграммани силжитиш Microsoft Windows алмашириш буферига нусҳалаш ва илованинг асосий менюси орқали, ускуналар панели орқали, иссиқ тугмалар орқали ёки сичқончани ўнг тугмасига босилганда пайдо бўладиган контекстли меню орқали амалга оширилиши мумкин. Ва ниҳоят, ҳар қандай бошқа объект каби, соддагина бир иловада сичқонча ёрдамида “ушлаб” ва бошқа мос келадиган жойга ("Drag and Drop" тартиб) “ўтказиб” ҳужжат билан “боғлаш” мумкин. Microsoft Office иловалари ихтиёрий иловалар орасида ҳар қандай маълумотлар билан алмашиниш имкониятини беради.
Алоҳида объектларни бир иловадан бошқасига ўтказишда оддий нусҳалаш/қўйиш амалларидан ташқари асл объектни ва унинг нусҳасини боғлаш механизмини фойдаланиш мумкин. Бу ҳолда Excel жадвалида дастлабки маълумотларни ўзгартиришда, улар асосида ясалган диаграмма ўзгаради, у билан эса, Microsoft Word ҳужжатдаги диаграмманинг нусҳаси ҳам ўзгаради. Масалан, маълумотларни Access берилганлар базасидан олиниши мумкин. Улар автоматик янгиланади ва бундай ҳужжат билан танишмоқчи бўлган ихтиёрий хоҳловчилар энг охирги рақамларни кўрадилар.
Microsoft Office оиласи барча иловаларга умумий бўлган ускуналар тўпламига эгадир. Улар тўғриёзувни грамматикасини текшириш, расм солиш учун восита, рангли сарлавҳаларни яратиш учун ускуна, ташкилий диаграммаларнинг муҳаррири, математик формулаларни муҳаррирлаш учун ускуна, фототасвирлар муҳаррири, расмлар кутубхонаси ва ш.к.ларни ўзи ичига олади. Буларга, шунингдек ускуналар панели, ҳатто Microsoft Office ихтиёрий иловасининг стандарт элементлари бўлган менюлар ҳам киради.
Microsoft Officeнинг97версиясидан бошлаб, унга Microsoft Outlook илова кирган. Бу илова шахсий фаолиятни ташкил этиш ва режалаштириш учун ускунадан иборат. Microsoft Outlook электрон почта, контактлар бўйича базани, календарь ва бошқаларни ўзига олади. Лекин, энг асосисийси –уларбилан ишлашни ташкил этувчиси сифатида чиқиб, барча иловаларни боғлайди.Microsoft Outlook ёрдамида, унинг тавсифига узатиб борувчи ҳужжат қўшиб, учрашувни белгилаш мумкин. Бу, муҳокама қилиниши режалаштириладиган Microsoft Word форматдаги саволлар рўйхати ёки Microsoft Excel форматдаги натижалар ҳақидаги ҳисобот бўлиши мумкин. Тузилган ҳужжатни электрон почта бўйича ёки факс-маълумот кўринишида жўнатиш мумкин.
Microsoft Office, Windows 95 версиясидан бошлаб, операцион тизим билан интеграллашган ва унингбарча имкониятларини фойдаланиладилар. Тармоқли операцион систмаларда ишлаб, Microsoft Office иловалари бир неча фойдаланувчилар биргаликда умумий ҳужжат устида гуруҳий ишлашини қўллаб- қувватлайдилар. Материлларни фойдаланиш имкониятлари нафақат ишчи станциянинг локал дискларида, балки қўшни компьютер ёки тармоқ серверида ҳам мавжуд.
Microsoft Excel электрон жадвал ёки Microsoft Access маълумотлар базасидан бир вақтни ўзида бир неча киши фойдаланиши мумкин. Microsoft Word бир вақтни ўзида турли қисмларидан фойдаланиши мумкин бўлган ҳужжат яратиш имкониятини беради. Microsoft PowerPoint видеоанжуманлар ўтказиш имкониятини беради. Бунда тақдимот бир вақтни ўзида барча анжуман иштирокчиларнинг экранларида намойиш қилинади.
Бундан ташқари, Microsoft Officeнинг барча иловалари электрон почта билан ишлашни қўллаб-қувватлайди. Бир неча фойдаланувчи корректура қилиши талаб этиладиган ҳужжат устида ишлаш мобайнида ҳужжатни уларга бирин- кетин жўнатиши мумкин. Иштирокчилардан бири тузатишларини қилиб бўлган заҳотиёқ, ҳужжат кейинги кишига жўнатилади. Ҳужжат барча кўрсатилган иштирокчиларни айланиб ўтгандан сўнг, дастлаб жўнатган фойдаланувчига қайтиб келади. Бунда барча белги ва ўзгартиришлар ҳамкорликда ишлаган ҳар бир иштирокчи учун алоҳида ранглар билан аксланади. Ўзгартиришларни кўриб чиқиш ва уларнинг қайси бирларини қабул қилиш, қайсиларини бекор қилишни ҳал этиш мумкин.
Ҳужжатларни тайёрлашда кўпинча, ёки маълумотлар базаси файлида, ёки маълумотлар базаси серверида(бу, масалан Microsoft SQL Server бўлиши мумкин) ахборот зарурати пайдо бўлади. Одатда бундай ҳолларда ODBC¹⁴⁾ механизмини қўллаб-қувватловчи махсус илова-мижозлар фойдаланилади. У ихтиёрий илова – мижоздан унинг қўллаб-қувватлайдиган ихтиёрий илова –мижози орқали маълумотлар олиш имкониятини таъминлайди. ODBC механизмиоилаларга кирувчи барча иловаларга кириши мумкин бўлган Microsoft Office стандарт элементларнинг биридан иборат.
Microsoft Office иловалари функцияларникенг тўпламига эга бўлиб, улар фойдаланувчиларнинг турли тоифаларига мўлжалланган. Лекин, у турли фойдаланувчилар талаб қиладиган абсолют махсус функцияларнинг барчасини қамраб олиши мумкин эмас. Microsoft Office да Microsoft Visual Basic унивесал дастурлаш тили ўрнатилган. Уни фойдаланиб, малакали фойдаланувчи аниқ ташкилот ёки бўлимлар талабига жавоб берадиган шахсий иловасини яратиши мумкин. Visual Basic тилида бир ҳил дастур Microsoft Officeнинг ихтиёрий иловасидаги объект ва ҳужжатларни фойдаланиши мумкин.

1.2-§. Амалий дастурий таъминот ва интеграллашган тизимларда муҳандислик масалаларини ечиш усуллари.

Компьютернинг дастурий таъминотини энг кўп сонли синфи амалий дастурлардан иборат. Амалий ДТ ҳисоблаш техникасини инсон фаолиятининг турли соҳаларида қўллашни таъминлашга мўлжалланган.
Амалий дастурлар – фойдаланувчининг аниқ масалаларини ечиш учун мўлжалланган дастурларидир. Амалий ДТ ни вазифасига: умумий вазифали, махсус вазифали ва касбий даражадаги синфларга ажратилади.