Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тошкент тиббиёт академияси
Врачнинг қонун ва ҳокимият билан муносабати
Download 0.89 Mb.
|
Биоэтика ўқув қўлланма Б М 2 к 3 сем doc
|
4.2. Врачнинг қонун ва ҳокимият билан муносабати
Касбий ҳуқуқий нормалар қонун билан тиббий ахлоқий этик кодексларида белгиланади. Шифокорнинг касбий фаолиятининг барча ҳуқуқий ва ахлоқий асосларини билиши касбий билимларнинг тўлиқлиги презумпцияси деб аталади. Бу ҳар бир фуқаро томонидан қонунни (бировнинг ва бошқаларнинг ҳуқуқлари ва мажбуриятлари) билиш конституциявий презумпциясига асосланади. Ваколатларга нисбатан шифокор ҳар қандай ҳокимият билан, биринчи навбатда, давлат ҳокимияти билан бўлган ҳар қандай шахс каби, тўртта профессонал ижтимоий ва ҳуқуқий ролларда қолиши мумкин. Биринчи рол – врач ҳокимлик остида бунда раҳбарнинг ҳар қандай сўзини қонун ва муҳокамасиз ижро учун қабул қилинади Ушбу муносабатлар режими ҳокимлик кучи деб аталади. Иккинчи рол – врач бошқарилувчи бунда ҳокимлик кучидан ташқари бўйсунувчи хўжайиннинг қўли қаерни кўрсатса ўша ерга ёки қўл билан бошқарадиган жойга боради. Бошлиқ тўғри йўналишни аниқ билади деб ишонилади. Ушбу муносабатлар режими ҳокимлик кучи деб аталади. Учинчи рол – бу бошқариладиган шифокор. Бу ерда муносабатларнинг асоси "бошқариладиган". Бунда врач фақат раҳбарнинг қўлига қарамайди, у аллақачон тўғри ёки нотўғри кўрсатмалар берилишини таҳлил қила олади. Ушбу муносабатлар куч ҳуқуқи асосида қурилган. Тўртинчи, жуда кам учрайдиган рол - бу эркин шифокор. Унинг хўжайинлари йўқ, аммо бу унинг юқори даражали ўзига ўта эркинлиги эканлигини англатмайди. Бу шахслар ва ташкилотларга эмас, балки қонунга боғланган (биз Цицерони эслай оламиз: биз қонуннинг қули бўлганимиздагина озод бўламиз). Ушбу муносабатлар режими қонун устуворлиги деб номланади. Ҳозирча бир нечта шифокорлар бундай мақомга эга. Бошқа барча юқорида кўрсатиб ўтилган вариантлар кўп сонли шифокорлар ва уларнинг барча даражадаги раҳбарларининг муносабатларида мавжуд. Улар хўжайин раҳбар қабул қиган қарорларига чексиз ишонади, бошқарилувчи - қонунийлик ва адолатни текширади, фақат эркин одам барча қарорларни ўзи қабул қила олади уларнинг оқибатлари учун тўлиқ жавобгарликни хис қилади, чунки фақатгина эркин одамга эркинлик билан бирга ўз қарорлари учун жавобгарлик юклатилади. Эзопанинг қатл этилиши билан боғлиқ вазиятларни эслаш кифоя, Агар мен эркин эмасман деганида, у жазони тўхтатиши мумкин эди. Аммо у буни қилмади. У ўзининг собиқ хўжайинига қул сифатида тирик ҳолда қайтиш таклифига “Қулликда яшагандан кўра озод ўлиш афзалроқ”, деди. Қонунларни билиш, норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар матни билан танишиш ва улар билан танишишдан ташқари, шифокор учун саволга жавобларни билиш демакдир: нима, қаерда, қачон, ким, қандай, нима, нима учун? Шунинг учун шифокорга қуйидагилар тавсия этилади: 1. Ҳуқуқий норма нима эканлигини билиш, қонун ҳарфи ва унинг руҳи нима эканлигини тушуниш; 2. Норматив ҳужжатлар (ҳужжатлар) қаерда ва ким томонидан яратилганлигини билиш, норматив актнинг ҳуқуқий кучи нима эканлигини тушуниш; 3. Ўзбекистон соғлиқни сақлаш тўғрисидаги қонунчилиги қачон пайдо бўлганини билиш, нима учун у бир неча даражадаги ҳужжатлардан иборатлигини тушуниш; 4. Қонун талабларининг бажарилиши учун ким жавобгарлигини билиш, уларнинг бажарилишини назорат қилиш, давлат органлари, соғлиқни сақлаш органларининг ролини тушуниш; 5. Қонунлар хусусий ва давлат тиббий амалиётини қандай тартибга солишини билиш, тиббий ташкилотнинг мақсадли вазифаси нимадан иборатлигини тушуниш; 6. Соғлиқни сақлаш тўғрисидаги қонун ҳужжатлари бошқа қонун ҳужжатларидан қандай фарқ қилишини билиш, турли хил қонунлар шифокор фаолияти билан ўзаро боғлиқлигини тушуниш; 7. Одамлар ва ташкилотлар нима учун қонунни бузаётганлигини билиб олинг, қонун ва тартиб ва цивилизация ўртасидаги муносабатларни тушунинг. Соғлиқни сақлаш соҳасидаги қонун ҳужжатлари тиббий ёрдам кўрсатувчи ва оладиган ташкилотлар ўртасидаги ўзаро муносабатлар соҳасидаги қуйидаги мажбурий моделга асосланади деб тахмин қилинди.
Шубҳасиз, қонун ҳужжатлари билан мустаҳкамланган шифокор-бемор муносабатларини шакллантиришнинг бундай модели унинг асоси бўлган ахлоқий принципларга, биринчи навбатда, инсонпарварлик, танлов эркинлиги, шахсий автономия, қадр-қимматни ҳурмат қилиш ва бошқалар каби муҳимдир ва беморларнинг ҳуқуқлари концепциясининг ташаббускорлари бўлиши жуда муҳимдир. Дунёнинг барча мамлакатлари қонунларига мижозлар ҳуқуқини киритиш ташаббускори адвокатлар, қонун чиқарувчилар, ҳуқуқ ҳимоячилари эмас, балки шифокорлар эди. Download 0.89 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|