Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги

қолд
= Р
атм
– Р
вак
Баъзан солиштирма вакуум тушунчаси ишлатилади, ва у фоизларда
ҳисобланади:
А= Р
вак
. 100
Р
атм
Қуйидаги босим шкаласида босимларни тақсимланиши кўрсатилган:

---

Сўрилаетган
объектда газнинг вакуум ҳолати(вакуум даражаси)ни
тавсифловчи асосий критерий сифатида Кнудсен критерийси ишлатилади.
Кнудсен критерийси газ молекулаларининг эркин йўли узунлигини Λ
сўрилаетган объектнинг тўғри чизиқли ўлчамини нисбатига тенг.
Kn = Λ
d
Вакуумлар қуйидагича бўлади:
1. Кичик вакуум бунда Kn <<1 , яъни Λ қиймати d қийматидан жуда кичик
бўлиб, қолдиқ босимни қиймати 10
5
дан 100 П гача бўлади.
2. Ўртача босим, бунда Kn=1 яни Λ ~d бу ҳолда қолдиқ босим 100 Па дан 0,1
Па гача бўлади.
3. Юқори босим, бунда Kn>>1, бунда ∆>d бўлиб, қолдиқ босим 0,1 дан 10
-5
Па гача
4. Ўта юқори босим Kn>>>1 бўлиб, қолдиқ босим 10
-5
Па дан кичик бўлади.
Кичик вакуумда газ оқимини кўриниши қуюқ бўлади, юкори ва ўта
юқори вакуумда – молекуляр, ўртача вакуумда эса – молекуляр-қуюқ бўлади.
Буғларни вакуумли конденсацияси.
Вакуумли конденсация усули буғлатиш, қуритиш, фильтрлаш, ўайдаш
ва бошқа жараёнларда буғларни
ҳайдаш учун кенг
қўлланилади.
Совитилаётган юза ёки ҳажмда буғлар конденсацияланишида вакуумли
конденсатор ишлатилиб, бу конденсатор буғларни изотермик сиқилишига
асосланган мосламадир. Бундай мослама бошқа шу тарзда ишлайдиган
мосламаларга нисбатан жуда юқори унумдорликка эга бўлади. Конденсат
хажми буғ хажмидан юз ва ҳатто минг баравар кичик бўлади, шунинг учун
буғларни конденсацияланиши жараёнида системадаги босим камаяди.
Ҳосил қилинаётган вакуум даражаси совитувчи мосламанинг ҳарорати
билан аниқланади, чунки буғнинг
қолдиқ
босими
модда буғларини
конденсатор хароратидаги тўйиниш босимига тенг.

---

Қуйидаги расмда t-p координата ўқларида сувнинг ҳолат диаграммаси
тасвирланган:
P
0
=610,8 Па t
0
= 0,01
0
C
Диаграммада суюқлик ва унинг буғлари орасида (ОК), суюқлик ва муз
(ОА), ва муз ва муз буғлари (ОВ) орасида эгри чизиқли боғланиши
ифодаланган.
Диаграммадан кўриниб турибдики агар доимий босим шароитида
буғни ҳарорати пасайтирилса, буғ қаттиқ моддага, яъни муз ҳолатига ўтади
(1-2-3 чи жараёнлар). Агар босим орттирилганда буғ совитилса, буғ аста
секинлик билан аввал суюқикка ўтади, сўнгра ҳарорат камайиши ҳисобига
сув совиши натижасида секин музлайди (4-5-6-7 чи жараёнлар).