Ўзбекистон республикаси транспорт вазирлиги тошкент давлат транспорт университети техносфера хавфсизлиги

Масалани ечиш учун кўрсатмалар

1. 
   Безатгич (облицовка) қурилмасини ҳисоблаш чизмасини чизинг.
   
2. 
   Иш жойларида (СН 1004 - 74) йўл қўйилган шовқин босими ва шовқин тиниқлигини тиниқлик асосига риоя қилиб, бир смена 4 соатли иш жойида йўл қўйиладиган шовқин босимини аниқланг.
   
3. 
   Тўсиб турган қурилмалар учун шовқинни пасайтириш коэффициентини [8] адабиётдан аниқланг.
   
4. 
   Шовқиннинг пасайтириш учун шовқин пасайтирувчи материалларни ўзингизча олинг.
   
5. 
   Аниқланг.
   

а) ҳар октава чизиғидан то безатгингача цехдаги шовқин босимини;
б) Худди шуни, безатгичдан сўнг;
в) ҳамма октава чизиқлар, учун шовқин пасайиши. Олинган ҳисоботни жадвалга киритинг ва санитария талабларига оид тенглаштиринг.
10 - масала
Қатнов воситасини тузатиш (таъмирлаш ) цехида дарвозадаги иссиқ ҳаво оқими миқдорини ҳисобланг.
Берилганларни варианти талаба рейтинг дафтарчасининг охирги сони бўйича олинади (10 - жадвал ).
10-жадвал

Берилган	Вариантлар
	1	2	3	4	5	6	7	8	9
^Дарвоза ўлчови,м: ^баландлик Н	^6.5	^5.5	^6.0	^6.5	^5.5	^6.0	^6.5	^5.5	^6.0	^6.5
Кенглик В	5.0	5.5	6.0	6.0	5.0	5.5	5.5	6.0	5.0	5.5
Шамолнинг ўртача тезлиги,м/с	3.0	3.1	3.2	3.3	3.4	3.5	3.6	3.8	3.8	3.9
^Ҳавонинг ўрта даражаси: ^а) цехнинг баланд ҳудуди	+18	+19	+20	+21	+22	+18	+19	+21	+21	+21
^б)ташқарида	-7	-8	-9	-10	-11	-7	-8	-10	-10	-11
^Совуқ ҳавога қаратиб иссиқ ҳавони йўнал.бурчаги	30	45	30	45	30	45	30	30	30	45

Масалани ечиш учун кўрсатмалар

1. 
   Иссиқ ҳаво йўналишини ҳисоблаш чизмасини чизинг.
   
2. 
   Ҳаво оқими турбулентлик коэффициентини 0,2 га тенг қилиб олинг;
   
3. 
   Ҳаво оқимини қандай узоқликга жўнатиш рақамини тавсияномадан аниқланг.
   
4. 
   Ҳаво ўтиш каналини кенглигини аниқланг.
   
5. 
   Аниқланг:
   

а) иссиқ ҳаво тўплами йўқлигида ташқаридаги совуқ ҳавони цехга кириш миқдорини;
б) иссиқ ҳаво тўплами борлигида, ташқаридаги совуқ ҳавони цехга кириш миқдорини;
в) иссиқ ҳаво тўсиғи учун, унинг миқдори;
г) иссиқ ҳавони қандай куч билан тешикдан чиқиш тезлигини;
д) цехга кираётган ҳавони ўртача даражаси.
6. Ҳулоса қилинг.
11-масала
ДЕПО цехидаги табиий ҳавони алмаштириш учун зарур бўлган очиладиган деразалар майдонини ҳисобланг.
Дастлабки маьлумотлар варианти талаба шифрининг биринчи рақами бўйича олинади.
11-жадвал

	Вариантлар
	1	2	3	4	5	6	7	8	9
Цехдаги ортиқча иссиқлик кДж/ч	89000	80000	81000	82000	83000	84000	85000	86000	87000	88000
Полдан бошлаб масофа, м	2,1	2,2	2,3	2,4	2,5	2,6	2,5	2,4	2,3	2,2
Пастки дарча Н1	8,3	8,4	8,5	8,6	8,7	8,8	8,7	8,6	8,5	8,4
Тепадаги дарча Н2	26	25	24	24	25	26	26	24	25	24
Ҳаво даражаси ^0С	22	23	22	24	24	22	24	23	22	23
Цехнинг иш ҳудудида ташқи ҳавонинг даражаси	29	30	31	32	32	31	30	29	30	31
Чиқиб кетаётган ҳавоники Барометрик босим Рбар мм.рт.ст.	740	750	760	740	750	760	740	750	760	740
Дарчалар очилиш бурчаги, град	30	45	60	90	60	45	30	45	60	90

Масалани ечиш учун кўрсатмалар
1. Цехни табиий шамоллаштиш (ҳаво алмаштириш) ҳисобли чизмасини чизинг.
2. Ёпиғичлар очилиш бурчагига қараб [4] адабиётдан ишлатиш коэффициентини аниқланг.
3. Пастки тешиклар майдонини юқоридаги дарчалар майдонидан 25 % кўпроқ олинг.
4. Аниқланг:
a) керакли табиий ҳаво алмаштириш ҳажмини;
b) баландлиги ва пастки тортқич тешиклар ўқидан, то нейтрал чизиққа бўлган зарур масофани;
в) тепадаги ва пастдаги тортқич тешиклар учун зарур майдонни.
5. Қилинган ҳисоблашни текширинг ва хулоса чиқаринг.
12-масала
Дефектоскопия цехида изотопдан бехавотир қайси масофада иш олиб бориш мумкинлигини ва тўсиш экранини қалинлигини аниқланг; нурланиш манбаи билан иш олиб бораётган оператор учун иложи борича шароит яратиш имкониятини таъминлаш керак.
Нурланиш манбаи нуқтавий, йўқотиш жараёни бетта-нурланиш билан кузатилади. Ҳисоблаш учун дастлабки берилганлар вариантини шифр рақамининг охирги рақами бўйича олинг.
12-жадвал

	Вариантлар
	1	2	3	4	5	6	7	8	9
Изотоп М гамма эквивалент мг экв радийга тенг	230	200	184	176	144	138	122	115	96	83
Ҳафта мобайнида иш вақти, соат	16	18	20	22	24	26	28	32	30	36
Бета- заррачалар энергияси, MэВ	6,0	3,0	1,48	0,54	0,3	0,54	1,48	3,0	6,0	10,0
Ҳимоя экрани материали	ойна	Алюминий	Бетон	сув	Пўлат	Қўрғошин	Амоний	Бетон	Қўрғошин	Пўлат

Масалани ечиш учун кўрсатмалар
1. [1] адабиёт бўйича аниқланг:
a) қилинаётган иш турига қараб нурланиш категориясини;
б) қабул қилинган категорияга қараб инсонни рухсат этилган нурланиш миқдорини.
2. Аниқланг :
а) экранлар йўқлигида нурланиш манбаидан, то иш жойигача бўлган бехатар масофасини;
б) нурланишни максимал пасайтириш учун ҳимоя қилиш экранини қалинлигини;
3. Хулоса қилинг. Адабиёт [1,5].
13 - Масала
Тез ёнар ва ёнувчи суюқлик қуйилган ер тагидаги резерувар тепасида тупроқ қалинлигини аниқланг (у ҳарорат даражаси кўтарилиб кетишидан ҳимоя қилинсин).
Ҳисоблаш учун берилганларни вариант бўйича талаба шифрининг биринчи рақамига асосан олинг.
Масалани ечиш учун кўрсатмалар

1. 
   Ҳисоблаш чизмасини келтиринг.
   
2. 
   Ерни иссиқлик ўтказиш коэффициенти =0,12 Bт/(м С) деб қабул қилинг, тупроқнинг иссиқлик сиғими с=0,2 кДж/(кг С).
   
3. 
   Аниқланг:
   

а) қуруқ тупроқни иссиқлик ўтказиш коэффициентини;
б) график бўйича аргументни;
13-жадвал

	Вариантлар
	1	2	3	4	5	6	7	8	9
Ёнғин пайтида ер устки қатлами даражаси,^0С	^1050	^1000	^1150	^1100	^1150	^1100	^1150	^1200	^1150	^1100
Ёмғирни давом этиши, соат	24	23	22	21	20	19	18	17	16	15
Резервуарда ҳароратни ошиб кетиши ,^0С	25	27	29	30	31	33	35	37	39	41
Тупроқ	Қум	Лой тупроқ	шағал	Қумлоқ тупроқ	Қаттиқ қум	Қум	Лой тупроқ	шағал	Қумлоқ тупроқ	Қум

в) тупроқнинг минимал қалинлик қатламини.

4. Ҳулоса чиқаринг.
14-масала
Юк кўтариш учун пўлат арқонни (стропни) ҳисобланг.
Масалани вариантини талаба шифрининг охирги рақами бўйича олинг.