Ўзбекистон республикаси транспорт вазирлиги тошкент давлат транспорт университети техносфера хавфсизлиги

Масалани ечиш учун кўрсатмалар:
1. Цехнинг табиий ҳаво алмаштириш чизмасини чизинг [5].
2. Ишлаб чиқариш корхонларини лойиҳалаштириш санитар қоидаларига асосланиб (СН 245-71), иш бажарилаётган цехда ацетоннинг йўл қўйиладиган концентрациясини аниқланг.
3. Аниқланг:
а) цех учун керакли ҳаво алмаштириш (кираётган ҳавода ифлосликларни нолга тенглаштириб олинг);
б) иссиқлик босими катталигини (пастки ва баланддаги тешиклар ҳаво босими бир хил) аниқланг.
в) ҳаво кирувчи ва чиқувчи тешикларда ҳаво тезлигини аниқланг;
г) ҳаво кирувчи ва чиқувчи тешикларни майдони цехда аэрацияни ишлатиш эҳтимоли ҳақида маълумот беринг.
Адабиёт: [4,5,18,26]
2-жадвал

Берилган	Вариантлар
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	0
Ацетон буғларини тарқалиши сони (ҳавога чиқиши) мг/соат	16*10^6	18*10^6	20*10^6	18*10^6	16*10^6	14*10^6	12*10^6	20*10^6	18*10^6	24*10^6
Келаётган ташқи ҳавонинг даражаси. ^0С	17	18	19	20	21	20	19	18	17	16
Чиқариб ташланаётган ҳавонинг даражаси. ^0С.	25	24	23	22	21	22	23	24	25	24
Ҳаво алмаштиргич тешикларини пастки (приточное) ва юқориги тешикларнинг ўқ чизиғи оралиғидаги масофа, м.	3	4	5	3	4	5	3	4	5	3
Дарчалар очилиш бурчаги,град	30	45	60	90	30	45	60	90	30	45

3-масала
Энергетик мосламанинг пойдеворини ҳимоя килиш ва жойини динамик силкинишдан сақлаш учун резина прокладканинг қалинлигини ҳисобланг.

Берилганларни вариант бўйича олинг, рақам шифрингизнинг
охирги рақами бўйича қабул қилинади ( 3-жадвал).
Масалани ечиш учун кўрсатмалар

1. 
   Мосламанинг ҳисоблаш чизмасини чизинг [8]; прокладка танлашда резинанинг ўрта қаттиқ ёки алоҳида тавсия етилган навини олинг. Тебранишни йўқотиш 81-96% бўлиши шарт.
   
2. 
   Аниқланг:
   

1. 
   Мажбурий тебранишини;
   
2. 
   Амортизаторлар статистик ўтириб пасайиб қолишини;
   

в) амортизаторлардаги мосламалар тебранишлари ўзгаришини;
г) мажбурий тебранишларни солиштиринг;

3-жадвал

Берилган	Вариантлар
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	0
Энергетик мосламанинг вазни, кг	100	180	170	160	150	140	150	160	170	180
Эл. Воситасининг ўқини ай/сони	2400	2640	3000	2820	2880	2400	2640	2820	2880	3000
Темир бетон плитанинг вазни, кг	310	330	350	370	390	410	430	450	470	470
Прокладка учун белгиланган юкланиш кгс/см^2	4	3	4	3	4	3	4	3	4	3
Эластиклик динамик модули, кгс/см^2	180	190	200	210	220	240	220	210	200	180

д) тебранишни пасайиш коэффициенти τ_о ни;

е) мосламани ўрнатиш учун керак бўлган ҳамма прокладкаларнинг майдонини;
ж) прокладкалар миқдор ва уларнинг ўлчовини.
2. Хулоса қилинг
Адабиёт [8].

4 – масала

Миқдорланган табиий ёритилганлик коэффитцентига (т.ё.к.) етказиш учун депо цехидаги ёриқ тушадиган тешиклар майдонини аниқланг. Кўз билан кўриб бажариладиган ишлар I гуруҳга тегишли.
Иш жойлари ён томондан ёритилиши эътиборга олиниб ҳисоблашлар бажарилсин.
Дастлабки маълумотларни шифрнинг охирги рақами бўйича олинг ( 4– жадвал) ва меъёрлар билан солиштириб хулоса қилинг.
4-жадвал

Берилган	Вариантлар
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	0
Хонанинг ўлчамлари, м: Узунлиги, L	12	14	16	18	20	22	24	26	28	30
Кенглиги, В	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14
Баландлиги, Н	3.6	3.7	3.8	3.9	4.0	4.1	4.2	4.3	4.4	4.5
Ўлчов шартли иш тепалигидан ойнанинг тепасигача бўлган баландлик, м	2.40	2.45	2.55	2.55	2.60	2.65	2.70	2.75	2.80	2.85
Кўз билан бажарилиладиган иш разряди	𝐼𝑉	𝐼𝐼𝐼	𝐼𝐼𝐼	𝐼𝑉	𝐼𝐼𝐼	𝐼𝐼	𝐼𝑉	𝐼𝐼𝐼	𝐼𝐼	𝐼𝑉
Депонинг жойлашган нуқталари	Тошкент	Архангальск	Кунград	Москва	Самарқанд	Ярославль	Қарши	Смоленск	Олма-ота	Тула

Масалаларни ечиш учун кўрсатмалар

1. 
   СНиП II - 4 – 79 да берилганига қараб қуйдагиларни назарга олинг ва аниқланг:
   

а) ҳисоблаш чизмасини;
б) биринчи жадвал [32] т.ё.к. тушунчаси миқдорини;
в) ёруғлик ўтказиш тешигининг умумий ўтказиш коэффициенти τ_о;
г) ойнанинг ёруғлик ўтказиш тавсияномаси _o ;
д) 3 – жадвал [32] бўйича захира коэффициенти К₃ ни.
Ёруғлик ўтказувчи материал ва ромлар хилини ўзингиз танланг. Шунга қараб ёруғлик ўтказувчи материални ифлослигига кам аҳамият берилсин.
5 – масала
Ёруғлик оқими коэффициентидан фойдаланиш методи билан депо цехини сунъий ёритилишини ҳисобланг. Депо цехи 1– гуруҳга киради.
6– жадвал

Берилган	Вариантлар
	1	2	3	4	5	6	7	8	9
Цехнинг ўлчовлари, м Узунлиги	10	12	14	10	18	20	22	20	18	161
Кенглиги. В	8	7	7	8	7	8	7	8	9	0
Баландлиги,	3.0	3.5	4.0	1.5	5.0	4.5	4.0	3.5	3.0	3.5
Қайтарилиш коэффициети, % Дарвозаники	10	50	30	10	30	50	30	30	10	50
Шипларники	70	30	50	70	50	30	50	70	30	30
Ишдага кўз разряди	𝐼𝑉	𝐼𝐼𝐼	𝐼𝐼𝐼	𝐼𝑉	𝐼𝑉	𝑉	𝑉	𝐼𝑉	𝐼𝑉	𝐼𝐼𝐼
Кучланиш, В	22	127	220	127	220	127	220	127	220	127

Масалани ечиш учун кўрсатмалар:
1. Чироқ воситаси тури ва уни осиш баландлигидан то шипгача масофасини танланг.
2.СНиП 11 – 4 – 79 да берилганига қараб, назарга олиб қуйидагиларни аниқланг:
а) ҳисоблаш чизмасини;
б) иш жойининг (полдан 0,8 м баландликда) ёритиш меъёри [32];
(адабиётнинг 1– жадвалидан қурилма хилма-хиллиги фони билан қурилма фонини ўзингиз қабул қилинг).
в) захира коэффициент К₃ адабиётнинг 3-жадвали бўйича олинади.
3. Аниқланг:
а) ёруғлик воситасини осиш баландлигини ҳисобланг (чироқдан иш жойигача масофа) ;
б) хонанинг индекси;
в) ёруғлик оқимининг ишлатиш коэффициенти;
г) ёритиш ҳамма жойда бир хил ўлчамли шарти билан Z белгисини ўзингиз қабул этинг;
д) цехни ёритиш учун лампаларнинг ёритиш оқимини.
4. ГОСТ 2239 бўйича лампа (маркаси)нинг тури, қувватини танланг, лекин ҳисоблашдан жами 20% дан ошмай ва 10% дан камаймай қолсин; хулоса чиқаринг. Ёруғлик манбаини танлашда адабиёт [32] нинг 6-иловасидан фойдаланинг.
Адабиёт[1,19,32].
6-масала
Ҳаво алмаштириш қурилмаси учун амортизаторларни ҳисобланг ва тебранишларни камайиш самарадорлигини аниқланг.
Берилганларни ўз шифрингизнинг охирги рақами бўйича олинг.
Масалани ечиш учур кўрсатмалар
1. Масалани чизмасини [5] адабиётда берилгани каби чизинг.
2. Тебранишга мажбур ва ички тебраниш кўрсаткичларини керакли частоталарни олинг ва ҳисобга олинган тушунчасига қараб, қилинган ечилмага изоҳ беринг.
3. Тебранишга қарши ҳимояловчи (виброизолятор) пружиналар орасига ва резина прокладкалари (ҳисоблаганда уларни ҳисобга олманг) мосламасига жойлашган 4 та бир хил пружиналар.
Пўлат пружина учун [ ] =4.2 кгс/ силжиш модули
G=8 . С пружинани индекси 4, К=1.40.
6-жадвал

Берилган	Вариантлар
	1	2	3	4	5	6	7	8	9
Ажратиш керак бўлган мослама (эл дви.вен темир бетон мослама Р,кг)	250	280	310	340	410	430	510	580	610	610
Эл дви. ўқини айланиш тезлиги,об/дақ	850	900	1000	1000	900	850	850	900	1000	900
Мосламанинг вертикал қимирлаши хис. Амп.аз,мм	0,0028	0,0030	0,0028	0,0030	0,028	0,030	0,028	0,030	0,028	0,030

4. Аниқланг;

а) шартлик тебранишлар частотасини t ва ички тебранишлар ни;
б) керакли статистик энгашиш ри;
в) пружиналарни умумий қаттиқлиги ни,
=
Р-ҳаво алмаштиргич мосламасини вазни (оғирлиги);
г) цилиндрик винт пружиналари симининг диаметри d,см ни.
d= 1.6 ,
бунда К-[25] адабиётдаги график бўйича аниқланадиган коэффициент;
- битта пружина учун ҳисобланган оғирлик [5, 25]
+ K
пружинанинг қаттиқлиги;
д) пружинанинг халқалари сони
i= ,
бунда ГОСТ бўйича қабул қилинган пружиналар диаметри
i <
i > ;
H=( )d;
з) қўзғалиш коэффициенти ;
и) тебранишга қарши ҳимояловчини (виброизоляцияни) самарадорлиги.
20 ;
5. Хулосалар қилинг.
Адабиёт [5,8]


7-масала
Завод (депо) ва ишчи шаҳарчада реконструкция чоғида ёнғинни бартараф этиш учун ёнғинга қарши сув қувурларида, керак бўлган сув ҳажминини аниқланг.
1. Дастлабки маълумотларни вариант рақами талаба рейтинг дафтарчасини охирги рақами бўйича олинади.
2. Завод (депо) майдони 150 гектарга тенг.
3. Гидрантларни ўрнатиб ўт ўчириш сув қувурларини баланд (паст) босимдаги чизмасини беринг.
4. Аниқланг:
a) Завод (депо) еридан ташқари ва ичкаридаги ёнғинни ўчириш учун қанча сув истеъмол қилинади;
7-жадвал

Берилган	Вариантлар
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	0
Эни 60 м бўлган бино ҳажми, минг м^3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13
Ёнғин хавфи бўйича цех категорияси	Б	В	Г	Л	Б	В	Г	Д	Б	В
Биноларнинг ёнғинга чидамлилик кўрсаткичи	𝐼	𝐼𝐼	𝐼𝐼𝐼	𝐼𝑉	𝐼	𝐼𝐼	𝐼𝐼𝐼	𝐼𝑉	𝐼	𝐼𝐼
Ёнғин ўчириш учун сув босими, л/с.	2,2	3,0	2,5	3,0	2,5	3,0	2,5	3,0	2,5	3,2
Ишчи шаҳарчада яшовчилар сони, минг одам	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14
Қаватлар сони	2	3	4	1	2	3	4	1	2	3

б) ишчи шаҳарчада ташқи ёнғинни ўчириш учун сув истеъмоли;

в) ёнғин ўчиришда умумий сув истеъмоли;
г) қулай сув оқимини яратиш учун қанча босим яратиш керак;
д) сув сачратгичда бериладиган босим;
е) ёнғинда ишлатиладиган брезент қувурни ичида сув босими йўқолиши;
ж) ўт ўчириш кранидаги босим.
5. Хулоса қилинг .
Адабиёт [20, 33].
8 - масала
Ишлаб чиқариш биносидан одамларни қутқариш (олиб чиқиш ) вақтини аниқланг.
Рейтинг рақамини охирги нуқталарига қараб масаланинг вариантини олинг.
8-жадвал

Берилган	Вариантлар
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	0
Корхонанинг ёнғин хавфи бўйича категорияси	E	A	A	B	Б	Б	E	А	В	В
Хонанинг ҳажми минг м^3	45	50	55	60	25	30	40	50	60	70
1 участкада одамлар сони участка узунлиги, м	100	120	40	50	60	70	80	90	50	60
Биринчи	50	45	40	35	30	25	30	35	40	45
Иккинчи	3	8	4	7	9	11	13	12	10	8
Участка кенглиги, м	1	2	3	2	1	1,5	2	2,5	3	2
Биринчи	2,6	2,5	2,4	2,3	2,2	2,1	2,0	2,0	2,1	2,1
Иккинчи	1,8	1,8	1,8	1,9	1,9	1,9	2,0	2,0	2,1	2,1
Учинчи	1,8	1,8	1,7	1,7	1,6	1,6	1,8	1,8	1,7	1,7

1. Oдамларни олиб-чиқиш учун ( эвакуация ) ҳисоблаш чизмасини танланг.
2. Бир одамнинг ўлчами майдонини ўзингизча ҳал қилинг.
3. Эшик энини 1,8 м танланг.
Аниқланг:
а) Юқоридагидек иккинчи ва учинчи участкаларда ҳам;
б) Одамларни олиб чиқиш учун керакли ва умумий вақтни.
Ёнғин хавфи талабларига риоя қилиб олинган маълумотлар бўйича хулоса
қилинг.
9-масала
Механика цехини асосидан ҳимояловчи (облицовка) девор ва шипни самарадорлигини ҳисобланг. Иморат ғиштдан қурилган ва деворлари сувоқланган, бетон тўсиқли полли тахта ётқизилган цех. Деворлар ёпишқоқ бўёқ билан бўялган. Ойналар икки тавақали, ёғоч тўсиқли. Иш вақтида энг қаттиқ шовқиннинг 15-жадвал [8] дан ўзингиз олинг.
Дастлабки маълумотлар варианти шифр рақамининг охирги
рақами бўйича олинади (9-жадвал)
9-жадвал

Берилган	Вариантлар
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	0
Цех майдони, м^2 пол	150	160	165	170	175	180	185	190	195	200
Шип	150	155	160	165	170	175	180	185	190	195
Девор майдони	250	255	260	265	270	275	280	285	290	295
Ойналар эгаллаган майдон,%	50	45	40	35	30	35	40	45	50	45