Ўзбекистон республикаси

3.2. RADIATSIYA NURLARIDAN ZARARLANISH
Turli xil ionlovchi nurlar ta'siridan inson tanasida nurlanish bilan bog'liq o'zgarishlar kelib chiqadi. Ionlovchi nurlar tarkibi elektromagnit va korpuskulyar nurlardan iborat. Elektromagnit nurlarga o'z navbatida rentgen nurlari, gamma nurlar va zaradlangan zarrachalarning qattiq jismlardan o'tishi natijasida yuzaga keluvchi korpuskulyar tormozlangan nurlanish kiradi. Korpuskulyar nurlanish esa alfa, beta zarrachalar, shuningdek, proton va neytronlar oqimidan iborat. Rentgen va gamma nurlar tanadan o'tib ketadi. Ularning tirik to'qimalarga ta'siri natijasida tez uchadigan neytroplar hosil bo'ladi va ular to'qima molekulalarini ionlab qo'yadi. Alfa zarrachalar musbat zaradlangan geliy yadrolaridan iborat bo'lib, tarkibida ikkita proton va ikkita neytron mavjud. Beta zarrachalarning manfiy zaradlilariga elektronlar, musbat zaradlilariga esa pozitronlar deb qarash kerak.

Rentgen va gamma nurlarining tirik to'qimalardan o'tish xususiyati o'nlab santimetrlar, alfa zarrachalariniki esa millimetrning yuzdan bir ulushi bilan o'lchanadi, beta zarrachalarniki 2.5 mm ga teng. Shuning uchun ham neytronlar atomlarni ionlamasdan, balki o'larning yadrolariga ta'sir etadi.

Ionlovchi nurlarning ta'sir darajasi ular miqdoriga, ya'ni tanadan qancha nur o'tganiga bog'liq, Tirik to'qimalarning nurlanish birligi kilib grey olingan (1 grey 100 rad ga teng).