Zbekiston respublikasi

Mustaqilta’limolishuchunsavollar.
1. Toshkentviloyati yer yuzasituzilishiningtafavutlariniizohlang.
2. Toshkentviloyatiaholisiningtabiiyo‘sishivazichligibirxildami?
3. Toshkentviloyatidasanoatiningyuksalishigamisolkeltiring.
4. Toshkentviloyatidaqishloqxo‘jaliginingqaysitarmog‘imavjud.
5. Toshkentviloyatidatransporttarmog‘iningqaysitarmog‘irivojlangan.

12- mavzu: Toshkentiqtisodiyrayoni (Toshkentshahri) 2 soat.
R e j a:
1.Shaharninggeografiko‘rni, ma’muriy-hududiybo‘linishi.
2.Shaharaholisi, tarkibivamehnatresurslari.
3.Shahariqtisodiyoti, uningtarmoqlar.
4. Shahartransportivatashqiiqtisodiyaloqalar.

Tayanchso‘zlar: Hudud, rayon, kanal-ariqlar, shaharlashuv, urbanizatsiya, iqtisodiyomil, sanoat, intensivrivojlanganlik, qaytaishlash, metallurgiyazavodi, IES, SESlarkaskadi, turizmvarekreatsiya, gidroenergetikimkoniyat.

Toshkentiqtisodiyrayonio‘ztarkibigaToshkentviloyativarespublikapoytaxti – Toshkentshahrinioladi. Maydoni 15,6 mingkv. kmbo‘lib, O‘zbekistonhududining 3,5 foizinitashkilqiladi. Aholisi, 1 yanvar 2017 yilningma’lumotlarigako‘ra, 5 315.500 kishi (Toshkentviloyati 2 829.6; Toshkentshahri 2 485.900 kishi) yokirespublikajamiaholisiganisbatan 19,0 foizdemakdir.
1. Toshkentshahri.Toshkentshahri - mustaqilO‘zbekistonRespublikasiningpoytaxti, u 2200 yilliktarixgaega. Maydoni 334,8 kv.kmaholisi 1 oktyabr 2018 yilma’lumotlarigaqaraganda, 2.485.900 kishi.
Toshkentma’muriyjihatdan 11 tashahartumanlaridantashkiltopgan. Tarixiyrivojlanishjarayoninatijasidauningmaydonitoborakengayibbormoqda. Bundayhududiyrivojlanishdastlabsharqiy, ya’niCHirchiqyo‘nalishidako‘proqbo‘lganbo‘lsa, keyinchalikujanubtomongahamkengayibborgan.
SHaharhududidatashkiletilganma’muriybirliklardandastlabkilarihozirgiMirobodvaSHayhontoxurtumanlaribo‘lib, ular 1929 yildaajratilgan. UlardankeyinMirzoUlug‘bek (1935 y.) hamdaYUnusobodvaYAkkasaroytumanlari (1939 y.) tashkilqilingan. Engso‘nggituman - Bektemir 1990 yildavujudgakelgan. UavvalgiNarimonovshahriasosida, ToshkentshahriniCHirchiqdaryosiningso‘lsohiliga “sakrab” o‘tishinatijasidatashkiletilgan. SHuningdek, ToshkentshaharhokimiyatigaUlug‘bekshaharchasihambo‘ysinadi.
SHaharmaydonitumanlarmiqyosidaturlichataqsimlangan; ularningengkattalariSergeli 56,0 kv.kmmaydonniyokipoytaxtumumiyhududining 16,7 foiziniegallaydi. YAkkasaroyvaMirobodtumanlariesaanchakichikmaydonlargaega: mosholda, 14,6 va 17,1 kvkm (1-jadval).
SHaharninggeografiko‘rni.ToshkentO‘zbekistonRespublikasiningshimoli-sharqida, Tyanshantizmasiningg‘arbiyetaklarida, CHirchiqdaryosibo‘yidajoylashgan. Uningsharqiytomonidatog‘tizmalariningmavjudligi, shimolvashimoli-g‘arbtomongaochiqligishahariqliminingshakllanishigakattata’sirko‘rsatadi. SHaharningdengizsathidano‘rtachabalandligi 440-480 metrbo‘lib, bundaytopografikholatshimoli-sharqdanjanubi-g‘arbgatomonpasayibboradi. Engbalandnuqtasi 515 metr - shaharningMirzoUlug‘bektumanihududidajoylashgan.
SHahariqlimikontinental, ya’niquruq - qishianchasovuq, yoziesaissiq. O‘rtachayillikhavoharorati 13,8⁰, iyulniki27⁰, yanvaro‘rtachaharoratiminus 1⁰atrofida. YOg‘in-sochinmiqdoribiryilda 425 mmatrofida.
Toshkentshahriningtarixiy-geografikasosiyokinegiziniCHirchiqdaryosivaundantarqalganqatorqadimgivayangikanallartashkilqiladi. UlarjumlasigaBo‘zsuv, Kaykovus, Qoraqamish, Salar, Bo‘rijar, Anhor, Qorasuvvaboshqalarkiradi. Aynanshugidrografikshaxobchalarshaharichkituzilishi, uningdahavamahallalariningasosidayotadi.
SHaharningiqtisodiyvasiyosiygeografiko‘rnio‘zigaxos. Urespublikavaxalqaroahamiyatgaegabo‘lganqulaytransport-geografiko‘rindajoylashgan.
2. Aholisivamehnatresurslari. Toshkentshahriaholisisonibo‘yichaMDHmamlakatlarida 4 - (Moskva, Sank-PeterburgvaKievshaharlaridankeyingi) o‘rindaturadi, MarkaziyOsiyomintaqasidaesaungatengshaharyo‘q.
BuerdasobiqRossiyaimperiyasidao‘tkazilgandastlabkiaholiro‘yxati – 1897 yilma’lumotlaribo‘yicha 156,0 mingaholiyashagan. 1966 yilda, ya’niToshkentzilzilasiarafasidashaharda 1209 mingkishiyashagan.
Shaharaholisi 2 millionlik “marraga” 1984 yilyakunidaerishgan.
Ma’lumki, shaharaholisiyiligao‘rtacha 27,5 mingkishigako‘paymoqda.
Hozirgikundao‘ziningkattademografiksalohiyatibo‘yichaOlmazor, YunusobodvaShayhontohurtumanlariyetakchilikqiladi. AholisoniningengkammiqdoriesaBektemirtumanida - 29,3 mingkishi. O‘rtachaharbirtumanga 208,8 mingkishidanaholito‘g‘rikeladi.
SHaharbo‘yichaharbirkv. kmmaydonida 6714 kishijoylashganbo‘lib, engyuqoriko‘rsatkichShayhontohur (10805 kishi) vaOlmazor (9133 kishi), ya’nishaharningqadimiy, eskiqismidaqaydetiladi. Aynipaytdashaharningnisbatanyangitashkilqilingantumanlarida – SergelivaBektemirdaaholizichligio‘rtachadananchapast.
Aholitabiiyharakatiningyakuniyko‘rsatkichi, ya’niuningtabiiyko‘payishiasosantug‘ilishdarajasidagifarqlarnitakrorlaydi. Binobarin, uOlmazor, SHayhontohurvaBektemirtumanlaridayuqoriroq, YAshnaobod, YAkkasaroyvaMirzoUlug‘bektumanlaridapastroqdarajagaega. Ba’zitumanlardaaholiningtabiiyko‘payishi 10-16 promilleniyoki 1,0-1,6 foiznitashkilqiladi.
MigratsiyaToshkentaholisiningo‘sishidayetakchiomilhisoblangan. Toshkentshahriga 1996 yilda 32,7 mingkishikelgan, 35,0 mingkishiketgan; migratsiyaqoldig‘i (saldosi) minus 2,3 mingkishinitashkilqilgan. 1998 yildabuko‘rsatkichlarmosholda, 32,0; 31,1 vaplyus 0,9 mingkishi (shuyildaozbo‘lsadamigratsiyaijobiysaldogaegabo‘lgan).
2006 yildaToshkentshahrigakeluvchilar 24,8 ming, ketganlar 21,1 mingkishinitashkilqilgan.
Toshkentshahriaholisimigratsiyasiningsalbiyoqibatlari, asosan, rusiyzabonvaboshqag‘ayrimahalliymillatvakillariningo‘zlariningavvalgiyurtlarigako‘chibketishitufayliyuzagakelgan. Masalan, birgina 2004 yildajami 17,1 mingmigratsiyaqoldig‘ining 13,4 mingkishisiniyoki 78,4 foiziniruslartashkilqilgan. SHuningdek, tatar, koreys, qozoq, ukrainkabimillatvakillarihamko‘proqko‘chibketishgan.
Keyingiyillardavaziyatquyidagichabo‘lgan: 2006 yildaburaqamlar 65,2 va 3,6 mingkishigatengbo‘lgan.
Aholining tabiiy va mexanik harakati ta’sirida uning milliy tarkibi shakllanadi. Toshkent ko‘p millatli aholiga ega bo‘lgan shahar hisoblanadi. 2017 yil ma’lumotlariga qaraganda, o‘zbeklar jami shahar aholisining 68,3 foizini, ruslar 18,1 %, tatarlar 4,1 % ni tashkil qiladi.
Toshkent shahrida 1.01.2017 yilda 1606,5 ming mehnatga layoqatli yoshdagi aholi qayd etilgan (jami aholining 62,6 %). Iqtisodiy faol aholi soni 1398,0 ming, iqtisodiyotda band aholi soni 1353,8 ming kishi.
Mehnat resurslari iqtisodiyotning turli tarmoqlarida, jumladan, sanoat, qurilish, transport va aloqa hamda turli xil ijtimoiy sohalarda band.
SHahar xo‘jaligi. Ma’lumki, poytaxt shaharlar, odatda, o‘ziga xos (“poytaxtga xos”) vazifalarni bajaradi. Toshkent shahri poytaxtlik funksiyasini 1930 yildan boshlab bajarib kelmoqda.
Toshkent katta shahar – megapolis, u respublikaning asosiy iqtisodiy, madaniy, siyosiy markazi, shahar, eng avvalo, ko‘p sonli aholining yashash, ya’ni sotsial muhiti, shu bilan birga u yagona iqtisodiy makon, investitsiya, innovatsiya, o‘ziga xos geoekologik (urboekologik), nozogeografik muhit hamdir.
Xalqaro miqyosda, jahon hamjamiyati va geosiyosiy tizimida mustaqil O‘zbekiston Respublikasi ko‘pincha “Toshkent” nomi bilan taniladi va e’tirof etiladi.
Toshkent shahri mamlakatimiz iqtisodiy-ijtimoiy rivojlanishida ko‘zga ko‘rinarli mavqega ega. Jumladan, 2017 yilda u respublikaning 17,9 foiz yalpi hududiy mahsuloti, 19,8 foizi sanoat ishlab chiqarishini ta’minlagan. CHakana savdoda uning ulushi 26,6 %, pullik xizmatlarda 34,5 %, eksportda 39,0 % va importda 49,1 %. Mamlakat bo‘yicha jami investitsiya hajmining 25,1 foizi, qurilish ishlarining 18,4 foizi aynan Toshkent shahriga to‘g‘ri keladi.

1-jadval
Toshkentshahartumanlariningmaydonivaaholisi

t/r	Tumanlar	Tashkiltopganyili	Maydoni, kv.km	Aholisi, mingkishi							Zichlik, 1 kv. kmkishi (2011 y.)
				1980	1985	1990	1995	2000	2011
1	Bektemir	1990	20,5	-	-	24,5	29,0	30,5	28,0	1365,8
2	MirzoUlug‘bek	1935	31,9	246,2	273,2	270,0	253,5	249,6	249,0	7805,6
3	Mirobod	1929	17,1	139,9	150,8	137,1	126,6	124,7	122,8	7181,3
4	Olmazor	1970	34,5	202,1	239,3	259,0	263,3	280,7	315,1	9133,3
5	Sergeli	1967	56,0	58,7	87,3	138,0	155,9	156,2	151,0	2696,4
6	Uchtepa	1977	28,2	204,8	221,3	216,4	221,5	226,7	243,1	8620,6
7	YAshnaobod	1968	33,7	207,6	230,0	218,8	211,4	211,0	208,5	6186,9
8	CHilonzor	1963	30,0	229,3	240,7	231,0	219,0	218,3	219,7	7323,3
9	SHayhontohur	1929	27,2	213,6	236,6	219,0	242,3	257,9	293,9	10805,1
10	YUnusobod	1936	41,1	200,9	225,9	288,8	285,5	289,1	301,1	7326,0
11	YAkkasaroy	1936	14,0	120,0	131,4	116,7	106,4	111,9	115,7	8264,3
	Jami Toshkentsh.	2 asr er. gacha	334,8	1823,1	2036,5	2100,0	2116,1	2164,0	2247,9	6714,2

Ma’lumki, iqtisodiyottizimidabozormunosabatlarinishakllantirishdakichikbiznesningo‘rnivaahamiyatijudakatta. 2017 yildaToshkentshahridajami 38298 tafaoliyatko‘rsatayotgankichikbiznesvaxususiytadbirkorliksub’ektlariro‘yxatgaolingan. KBvaXTsub’ektlariningturlisohalardagiulushiquyidagicha: YAHMda 49,9 %, sanoatishlabchiqarishida 39,0 %, qurilishda 45,8 %, chakanasavdoda 49,3 %, xizmatko‘rsatishda 30,2 %. Ushbusektorgaiqtisodiyotdabandbo‘lganlarning 55,2 foizi, mamlakateksportining 13,7 vaimportining 47,1 foizito‘g‘rikelgan.

Sanoati. Toshkentsanoatiko‘pyillardavomidashakllangan. Uningdarajasivatarmoqlartarkibigashaharninggeografiko‘rni, mehnatvainnovatsiyasalohiyati, Ikkinchijahonurushiyillaridafrontchiziqlaridanevakuatsiyaqilingansanoatkorxonalari, shuningdek, yaqinatrofdagitabiiyresurslar (qurilishmateriallarixomashyosi, suvresurslarivab.) o‘zta’siriniko‘rsatgan.
SHahardajami 6181 taturliyiriklikdagisanoatkorxonalarifaoliyatko‘rsatgan. Ularning 145 tasiyiriksanoatkorxonalarihisoblanadi; sanoatishlabchiqarishidabandbo‘lganlarningumumiysoni 133,8 mingkishi.
2-jadval
Toshkentshahrisanoatiningtarmoqlartarkibi

Sanoattarmoqlari	Jamiganisbatanfoizda		2000-2016 yillardao‘zgarish, +,-
	2000 yil	2016 yil
Jamisanoattarmoqlari	100	100	-
shujumladan:
yoqilg‘i-energetika*	-	19,5	-
Metallurgiya	1,5	4,0	+2,5
kimyovaneftkimyosi	10,2	7,2	-3,0
mashinasozlikvametalniqaytaishlash	27,9	22,7	-5,2
qurilishmateriallarisanoati	3,7	4,6	+0,9
o‘rmon, sellyuloza-qog‘ozsanoati	3,9	2,7	-1,2
engilsanoat	11,4	6,4	-5,0
oziq - ovqatsanoati	24,3	23,1	-1,2
un, krupavaomuxtaemsanoati	6,8	1,6	-5,2
poligrafiyasanoati	6,1	4,1	-2,0
farmatsevtikasanoati	1,4	2,5	+1,1
boshqasanoattarmoqlari	2,8	1,6	-1,2

2-jadvalma’lumotlariningtahlilishuniko‘rsatadiki, keyingi 10 yilgayaqindavrdapoytaxtsanoatitarmoqtarkibidaanchao‘zgarishlarsodirbo‘lgan. Masalan, metallurgiyaningulushiortgan, farmatsevtikavaqurilishmateriallarisanoatihamustuvorroqrivojlanibborgan.
Sanoattarmoqlarimiqyosidaalohidakorxonalarningahamiyatiharxil. CHunonchi, yoqilg‘isanoatimahsulotining90,0foizini “LukoylO‘zbekistonopereytingkompaniyasi” MCHJberadi. MetallurgiyasanoatidaesaToshkenttrubazavodi (65,4 %) hamdaIkkilamchiqoravaranglimetallarkorxonalariningo‘rnikatta. SHaharkimyovaneftkimyosisanoatidaToshkentlok-bo‘yoqva “Olplast” qo‘shmakorxonasi, mashinasozlikvametallniqaytaishlashda “O‘zelektroapparat”, “O‘zbekkabel” va “Doychekabel” qo‘shmakorxonalariyetakchilikqilishadi. SHubilanbirga, mazkurtarmoqdaToshkenttraktorzavodi, “Zenitelektroniks” qo‘shmakorxonasi, Toshkentyo‘lovchivagonlarnita’mirlash, “O‘zbekistonairvaystexniks” kabikorxonalarhamo‘zlariningsalmoqlimahsulothajmlaribilanajralibturishadi.
Engilsanoatningas;osiykorxonalari “BF-tekstil-Prodakshn”, “Baytekstisaret”, “Muruvvat-teks” vaboshqalarhisoblanadi. Oziq-ovqatsanoatida “Koka-kolaichimliklari”, “UZCARSBERG” qo‘shmakorxonalariyog‘-moy, vinovashampanishlabchiqaruvchikorxonalarta’minlaydi. SHuningdek, tarmoqjamimahsulotning 30,0 foiziniberuvchi “Xorazmshakar” qo‘shmakorxonasihamdaSamarqandchoyfabrikasihammoliyaviy-iqtisodiyjihatdanToshkentshahritasarrufidafaoliyatko‘rsatishadi.
Un-krupavakombikorm “G‘allaAltek” va “Toshkentdonmahsulot” aksionerlikjamiyatlaridaishlabchiqariladi. Farmatsevtikasanoatidaesa “Jo‘rabeklaboratoris”, “UPRadiks”, “Nobel-Farmsanoat” korxonalarimuhimahamiyatgaega. Bukorxonalarjamitarmoqmahsulotining 35,7 foiziniberadi. Poligrafiyasanoatida “SHarq” AJva “O‘qituvchi” nashriyotlarioldindaturadi.
2017 yildaToshkentsanoatkorxonalaritomonidan 782 tonnaatrofidapo‘lat, 71 tonnapo‘latquvurlarishlabchiqarilgan. YUqoridagilardantashqari, shahardabiryildao‘rtacha 20-25 donako‘tarmakranlar, 1600-2500 donatraktorpritseplari, 2500-2700 taatrofidatraktor, 50 mingtonnadanziyodlok-bo‘yoqmateriallaritayyorlanadi.
Asosiyiste’moltovarlaridan 77,4 mingtonnaomuxtaem, 10,6 mingdonadazmollar, 52,1 mingtonnaxo‘jaliksovuni, o‘rtacha 60-85 mingranglitelevizorlar, ko‘pmiqdordamebellarishlabchiqariladi. Biryilda 80-85 mingdonatrikotajmahsulotlari, 10-15 mingjuftpaypoq, 15-20 mingtonnatozalangano‘simlikyog‘i, 1,7-1,8 mingtonnago‘shtva 10-12 mingtonnasutmahsulotlari, 275-285 mingtonnashakar, 205-208 mingtonnaoralig‘idauntayyorlanadi.
Aynivaqtdamebel, maishiyqandillar, poyabzal, mineralsuv, uzumsharbati, pivo, makaronmahsulotlariniishlabchiqarishso‘nggiyillardaanchatezo‘sgan.
Ijtimoiysohalar. SHaharlar, xususan, yirikshaharlar, engavvalo, aholiyashaydiganjoy, sotsialmuhithisoblanadi. Bumakondakishilardamoladi, davolanadi, o‘qiydi, xullasyashaydi. SHubois, ijtimoiysohalarningrivojlanishihamkattaahamiyatgaega. Busohalar, o‘znavbatida, murakkabbo‘lib, ularta’lim, sog‘liqnisaqlash, maishiyxizmatko‘rsatishkabilarniichigaoladi:
- Ayniqsa, chakanasavdodaBektemirtumanikeskinajralibturadi, pullikxizmatlarningnisbiyko‘rsatkichlaridaesaMirobodvaYAkkasaroytumanlarioldinda.
CHakanasavdohajmining 16,9 foizibirginaCHilonzortumanigato‘g‘rikeladi; Bektemirdabuko‘rsatkich 13,7 %, SHayhontohurda 12,3 %, Uchtepada 10,6 %.
SHaharningturlijoylaridakatta-kattabozorvayarmarkalartashkiletilgan: Qo‘yliq, Farhod, Parkent, CHorsu, Oloy, YUnusobod,Sergelivaboshqalarshularjumlasidandir.
PullikxizmatlardaMirobodtumanioldinda 20,0 %, shuningdek, Olmazor (16,0 %), YAkkasaroy (12,0 %) tumanlarininghamulushlarikatta.
Markazlashgansuvta’minotishaharbo‘yicha 99,7 %, tabiiygazbilanta’minlanish 99,7 %;
- SHaharsog‘liqnisaqlashtizimida 110 tatibbiymuassasalarbor; har 10 mingkishigato‘g‘rikeladiganbemoro‘rinlari 84,5 ta (2000 yilda 80,9).
SHaharbo‘yichahar 10 mingaholiga 63,1 tavrachlarva 124,6 tao‘rtameditsinaxodimlarixizmatko‘rsatishadi;
- Toshkentdajami 550 gayaqindoimiymaktabgachatarbiyamuassasalari, 330 danko‘proqumumta’limmaktablaribor. O‘rtachabirmaktabga 988 nafaro‘quvchito‘g‘rikeladi. Buraqamrespublikaboshqamintaqalarigaqaragandaanchayuqori. Ko‘plabAkademiklitseylarvakasb-hunarkollejlarida 100 minglabtalabao‘qiydi;
- Toshkentyirikfanvaoliyta’limmarkazihisoblanadi. BuerdaO‘zbekistonRespublikasiFanlarakademiyasivauningqatorilmiytadqiqotinstitutlarijoylashgan. SHuningdek, ko‘plabixtisoslashganilmiytekshirishvaloyihalashinstitutlarihamfaoliyatko‘rsatadi.
Respublikamizpoytaxtida 37 taoliyo‘quvyurtlaribor. UlarjumlasigaMirzoUlug‘beknomidagiO‘zbekistonMilliyuniversiteti, Toshkenttexnika, iqtisodiyot, Islom, jahoniqtisodiyotivadiplomatiya, Jahontillari, Agraruniversitetlari, Tibbiyotakademiyasivaboshqalarkiradi. Bulardantashqari, Toshkentda7 taxorijiymamlakatlaroliyo‘quvyurtlariningfiliallari: 1. Vestministrhalqorauniversiteti(BB),2. Singapurmenedjmentnirivojlantirishinstituti (Singapur), 3. Inxouniversiteti (J.Koreya), 4. M.V.LomonosovnomidagiMDU, 5. I.M.GubkinnomidagiRossiyadavlatneftvagazuniversiteti, 6. G.V.PlexanovnomidagiRossiyaiqtisodiyotiuniversiteti, 7. Turinpolitexnikainstituti(Italiya)) faoliyatolibbormoqda. Ularda 297 689 mingtalabatahsiloladi.
- AynivaqtdaToshkentdaturistikindustriyahamrivojlanibbormoqda. SHahardasayyohlikuchun 40 gayaqinzamonaviymehmonxonalarmavjud, ularbiryilda 250-255 mingturistlargaxizmatko‘rsatishadi.
Transporti.Maydonikatta, aholisoniko‘pbo‘lganshahardatransportmuhimrolo‘ynaydi. Toshkentdatransportningbarchaturlari – poezd, avtobus, metropolitenmavjud. MarkaziyOsiyodagidastlabkiToshkentmetrosi 1977 yildaishgatushirilgan.
Yiligabarchatransportturlaribo‘yichayo‘lovchilartashish 1397 mlnkishinitashkiletadi.
SHahargatemiryo‘ltransporttarmog‘iningkiribkelishivaundapassajirvayuklarningtashishdarajasihamo‘rinlidir. YAngi-yangitemiryo‘lvakzallarningqaytata’mirlanibishgatushishivametroning 3 tayo‘nalishidagi (YUnusobodvaCHilonzordagiSergili ) bekatlarningqurilishishahardatransporttarmog‘iningo‘sishinibildiradi.
Tashqiiqtisodiyaloqalar. ToshkentshahriO‘zbekistontashqiiqtisodiyaloqalaridafaolqatnashadi. Jami 3624 taqo‘shmakorxonalarfaoliyatyuritmoqda. Birgina 2017 yilda 535 tayangidanqo‘shmakorxonalarfaoliyatyuritmoqda. Mutloqraqamlardashaharningtashqisavdoaylanmasi 2017 yilda 9189,2 mlrd. AQSHdollar, shujumladan, eksport 4954,3, import 4234,9 mln. dollar. Oldingiyilganisbatano‘sishtashqisavdoaylanmasida 103,4 %, eksportda 144,5 %, importdaesakamayishyuzbergan (77,6 %).
Eksporttarkibidaenergiyaresurslari 61,3 %, xizmatlar – 20,2 %, oziq-ovqatmahsulotlari 8,9 foiznitashkilqiladi. Importdayuqoriko‘rsatkichlarmashinavauskunalar (36,3 %), kimyosanoatimahsulotlariga (19,2 %) to‘g‘rikeladi. Oziq-ovqathamdaqoravaranglimetallarninghamulushibirozko‘zgako‘rinarlidarajada. SHuo‘rindaqaydetishlozimki, ko‘rilayotganyildaimportko‘rsatkichlariningkamayishiasosanmashinavauskunalarhamdaenergiyaresurslarihisobidanyuzagakelgan.
Toshkentshahritashqiiqtisodiyaloqalariningko‘proqqismiMDHmamlakatlaribilanamalgaoshiriladi. Ularninghissasieksportda 79,7 %, importda 38,1 %, jamitashqisavdoaylanmasida 60,5 %. Ushbudavlatlargaqilinganeksportdaenergiyaresurslari, xizmatlarvaoziq-ovqatmahsulotlari, importdaqoravaranglimetallar, mashinavauskunalarhamdaoziq-ovqatmahsulotlariasosiyqismnitashkilqiladi. “Uzoqxorij” mamlakatlarigatovarlarnieksportqilishdahamxuddishundayvaziyatkuzatiladi.
Poytaxtdaxorijiyinvestitsiyalaryordamidatashkiletilganvafaoliyatko‘rsatayotgankorxonalar 3624 ta. Ularshahareksportining 1/5 qismigayaqininita’minlaydi. SHahartashqiiqtisodiyaloqalarininghududiytarkibidaengyuqorio‘rinniYAkkasaroytumaniegallaydi – 59,4 %. Mirobodtumaniningulushi 20,1 %. Faqatshuikkitumanlarshahartashqisavdosiningdeyarli 4/5 qisminita’minlaydi. QolganhududlarorasidaMirzoUlug‘bek, YUnusobodvaYAshnaobodtumanlaribirozajralibturadi.
Importning 1/4 qismidanko‘prog‘iMirobod, 13,7 foiziCHilonzor, 10,9 foiziSHayhontohurva 10,6 foiziYUnusobodtumanigato‘g‘rikeladi. Eksportdaengpastko‘rsatkichlarBektemir, CHilonzorva, importdaesabundaysustmavqeBektemirvaUchtepatumanlaridaqaydetiladi.
Toshkentdekulkanmegapolisningo‘zatrofibilanyaqindanaloqadarivojlanishitabiiyhol. CHunki, shaharaholisiniqishloqxo‘jalikmahsulotlari, damolish, dalahovlihududlaribilanta’minlaydiganyaqinatroflaribo‘lishishart. BundayvazifaniToshkent, ZangiotavaQibraytumanlaribajaradi. Qolaversa, ulardaToshkentshahrigaxizmatqiluvchiomborxonalar, bozorlar, podstansiyalar, damolishzonalari, shuningdek, qadamjovaqabristonlarhamjoylashgan.