Ўзбeкистон рeспубликаси

1.1-жадвал

Корхонанинг иқтисодий таҳлилини ўтказувчиИар ва уларни мақсади ва манфаатлари

	Таҳлü қилувчилар	Мақсади ва манфаатлари
1.	Корхонани бошқарувчилар (мененжерлар)	Молиявий-хўжалик фаолияти самардорлигига баҳо бериш, ички имкониятларни топиш ва улардан фойдаланиш чора-тадбирларини ишлаб чиқиш эвазига кохонанинг молиявий барқарорлигини, рақобатбардошлигини таъминлаш.
2.	Акциядорлар ва бошқа инвесторлар	Ўзлари оладиган дивидендларини, акциянинг бозор баҳосини аниқлаш. Корхонанинг келгуси истиқболини билиш.
3.	Солиқ идоралари	Солиқларнинг ўз вақтида, тўғри ва тўлиқ тўлаганлигини текшириш.
4.	Банк муассасалари, кредиторлар	Пул маблағ1ари ва бошқа кредит ресурсларини аниқлаш, олинган кредитни ва бошқа мажбуриятларни тегишли фоизи билан тўловга қодирлиги даражасини текшириш.
5.	Статистика ва истиқболни белгилаш идоралари	Статистик жиҳатдан ҳисобга олиш ва умумлаштириш
6	Товар жўнатувчилар	Жўнатиладиган товарлар учун тўлайдиган маб1ағи бор ёки йўқлигини билиш.
7.	Товар олувчилар	Маҳсулот баҳосининг асослилиги, сифати андозага тўғрилилиги, вақтида этказиб бера олишини бериш.

Иқтисодий таҳлилда қў11ани1адиган кўрсатичлар тизими қуйида- гилардан иборат:

• молиявий натижалари ифодаловчи кўрсаткичлар;

• 
  иқтисодий потенциални ифодаловчи кўрсаткичлар;
  

• молиявий потенциални ифо‹фа1овчи кўрсаткич1ар;

• 
  иш фаоллигини ифодаловчи кўрсаткич1ар;
  

• молиявий барқарорликни ифодаловчи кўрсаткичлар;

• 
  бозор фаоллигини ифодаловчи кўрсаткич1ар;
  

• давлат бюджети билан алоқалами ифодаловчи кўрсаткичлар;

• 
  тўлов қобилияти ва тў1овга қодирликни ифодаловчи кўрсат- кичлар.
  

Юқорида жаҳон амалиётида бир қатор иқтисодий фанлар билан бир қаторда таҳлил фанининг ҳам шаклланиши, ривожланиши ва мустақил фан сифатида ташкил топишининг тарихий босқичлари ҳақида фикр юритилди. Бухгалтерия ҳисоби фанининг яратилганлигига 500 йилдан ошди. Шу фан негизида «Иқтисодий таҳлил» фани вужудга келганлигига ҳам 100 йилга яқинлашди. Ўзбекистонда амалга оширилаётган иқтисодий ислоҳотларни жадаллаштиришда бу фаннинг роли жуда катта, чунки амалиётда иқтисодий дастакламинг бири сифатида намоён бў1моқда.
90 йи1ларнинг бошларига келиб Ўзбекистон ўз мустақиллигини қў1га киритгач барча соҳаларда бўлгани сингари илм-фан соҳасида ҳам ўзининг мустақил йў1ини танлаб олди. Хусусан, иқтисодиёт тармоқларида иқтисодий таҳлилга бў1ган муносабат тубдан ўзгара бошлади. Ўзбекистонда амалга оширилаётган иқтисодий ислоҳот- ларни жадаллаштиришда бу фаннинг роли жуда катта, чунки амалиётда иқтисодий дастакламинг бири сифатида таҳлил намоён бўлмоқда.

Албатта, иқтисодий таҳлил маъмурий буйруқбозликка асосланган режали иқтисодиёт шароитида ҳам мавжуд бўлган. Аммо унинг мақсади ва моҳияти режали иқтисодиётга мослаштирилган бў1иб, бевосита режанинг шаклланиши ва бажарилишига хизмат қилишга қаратилган эди. Унинг мазмуни эса, маъ1ум даражада, мафкуравий бў1иб, аввало, давлат манфаатини ифодалаб келган. Чунки, барча мулк, уни тасамıф этиш бевосита давлатнинг ихтиёрида эди. Эндиликда иқтисодий вазият тубдан ўзгарди.

Давлатнинг мулкка ва барча иқтисодий жараёнларга эгалиги барҳам топиб, кўп мулкчиликка асосланган, бозор муноса- батларини ўзида ифода этадиган, мазмун жиҳатидан янги иқтисодиёт

шаклланмоқда. Бу эса, шунга мос равишда мазмунан янги

‹Жқтисодий таҳлил» фанини шакллантирилишини тақозо қилади.

Эндиги «Иқтисодий таҳлил» фани, энг аввало, ҳеч қандай мафкурага тобе эмаслиги, давлат манфаатини инкор этмаган ҳолда, турли мулк эгаларининг манфаатларини ўзида акс эттириши билан ўзига хослик касб этади. Бу ҳолат мазкур фаннинг мақсади, вазифалари, таркиби, унда қў11ани1адиган кўрсаткичлар тизимини ўзгартиришни тақозо қилади.