Ўзбeкистoн рeспубликaси xaлқ тaълими вaзирлиги

"Сен эплай олмайсан, яхшиси менга бер".
Нима учун бундай дейиш мумкин эмас? Боланинг уриниб кўриш ҳаракатига чек қўйиб, келажакда уни ёрдамга муҳтож ва омадсиз қилиб қўясиз. Психологияда буни "ўргатилган иложсизлик" дейилади, яъни инсон бирор нарсани қила олмаслигига олдиндан ўзини ишонтиради. Шундай экан, фарзандингиз қийинроқ ишга киришганини кўрсангиз, яхшиси унга "Кел, сенга ёрдамлашиб юбораман", деб айтинг ёки у сизга бирор ишда кўмак берсин. 
*Беодоб сўзлар* (сўкиниш)
Нима учун мумкин эмас? Ота-онанинг фарзанди олдида сўкиниши керак эмаслигини барчамиз яхши биламиз, бу борада маъруза ўқишга ҳожат бўлмаса керак. Бундай сўзларни нутқингиздан умуман олиб ташланг.
"Сен ёмонсан!" ёки "Қулоқсизсан"

Нима учун бундай дейиш мумкин эмас? Болалар ота-оналарининг фикрларини жуда қадрлашади. Бундай сўзларни айтар экансиз, фарзандингиз уларга амал қилишини ёддан чиқарманг. Бу боланинг ўзига бўлган ишончини йўқотади ва келажакдаги муаммолардан дарак беради. "Сен ёмонсан" ёки "Қулоқсизсан" дейиш ўрнига "Сен тўғри иш қилмадинг", "Бу нотўғри қарор", деб айтинг. Болага эмас, унинг ҳаракатларига баҳо бериб, сиз унинг яхши томонга ўзгаришига туртки берган бўласиз.
"Сени яхши кўрмайман"
Нима учун бундай дейиш мумкин эмас? Ота-онанинг севгисида шарт қўйиш ноўрин. Ундан маҳрум бўлиш хавфи ҳаётдан маҳрум бўлишга тенг. Фарзандингизни яхши кўрасиз-ку, ахир! Унда нима учун болага ёлғон гапирасиз? Бундай гапларни айтаверсангиз, боланинг кўнглига совуқчилик соласиз. 
"Сени ташлаб кетаман"

Нима учун бундай дейиш мумкин эмас? Ота-она - фарзанди учун энг муҳим инсон. Унинг ҳаёти ота-онага боғлиқ, бола онасиз яшашни тасаввурига ҳам сиғдира олмайди. Шу боис баъзан бу усул сизга иш бераётгандек туюлади... Ҳар қандай асоссиз таҳдидлар такрорланаверса, бола уларни қабул қилмай қўяди, лекин асабини ишдан чиқаришга улгурасиз. Асло бундай қила кўрманг! Фарзандингиз билан қўрқув ва жазога асосланган муносабат ўрнатманг. Бунинг уддасидан чиқиш осон эмас, албатта, бироқ натижа буни оқлайди. 
Кўриб турганингиздек, ота-онанинг фарзандига бўлган муносабати, уларнинг гапираётган гаплари катта аҳамиятга эга. Шу боис ҳар бир сўзингизга эътиборли бўлинг. Ота-онанинг хатти-ҳаракати эса ундан-да муҳим. Ёмон сўзлардан сақланиш билан бирга нотўғри амаллардан ҳам сақланинг, зеро фарзандингиз сизни кузатиб турибди, у келажакда сизнинг ҳаракатларингизни ёки гап-сўзларингизни такрорламаслигига ҳеч ким кафолат бера олмайди. "Қуш уясида кўрганини қилади" мақолини доим ёдда тутинг.