‘zbekiston respublikasj o liy va ‘rta maxsus ta’lim V a zir lig I

Kungaboqar muloyimdir,
Uyati bor,
0 ‘ziga xos qiziq, ajib 
Odati bor 
—
Tunda yerga, kunduz esa 
Kunga boqar.
Shu boisdan yeru kunga 
Birday yoqar.
Qomi to ygach, *yig‘ib oiar»
U esini.
Quyoshga ham ko ‘rsatadi 
Elkasini....
Bu she’rda o ‘zbek xalq og‘zaki ijodiga xos boiiniy paraJlelizm uslubi 
gavdalangan. Kungaboqaming o ‘ziga xos xususiyatlarí, o ‘sish, «yashash» tarzi 
yashirin ravishda insonga qiyoslanadi. Darhaqiqat, ayrim laganbardor 
odamlaming rahbaru amaldoriarga yaltoqlanishi, ulam ing og‘ziga qarab 
turishi va ularga egilib-bukilib turish manzaralarí barchaga ayon va m a’lum. 
Qolaversa, hayotda ba’zi kishilar borki, ular ishi bitgach, yaxshilikni tez 
unutadilar, ezgulik qilgan insonga hatto, «elkasini ko‘rsatadi»lar. She’rda 
shu lavhalar badiiy jihatdan yaxshi tasvirlangan.
«Soyam bilan o ‘y nay man* sh e'rid a ayrim subutsizlar timsoli yorqin 
ifodalangan. Bola o‘z soyasi bilan d o ‘st tutinadi, o ‘ynaydi. Biroq, soya esa 
bola yursa-yuradi, tursa-turadi.
Bolada qiziq bir xususiyat bor. Kimdir uning qilgan ishini, xatti- 
harakatini takrorlayversa, aytgan so‘zini botbot aytaversa... «Meni ermak 
qilayapti* deb bolaningjahli chiqadi. «Soyam bilan o ‘ynayman» she'ridagi 
link qahram on ham shu holatga tushadi va o‘z soyasiga:
«— Ey, soyajon! Qilmagin ermak. Shunday qilsang, D o ‘stmassan, 
demak*, deya tanbeh beradi. Lekin soya «bilganidan qolmaydi*.
Shunda link qahramon o ‘zining ichki mhiy holatini, Idchkintoylarga 
xos iztirobini, noroziligini to ‘kib soladi:
«Po'm» desam-da,
Ergoshib kelar.
Undan odam 
Qanday qutilar?!
Shoiming «Qo'rqoqlik» she'ridagi yosh lirik qahram on nohaqlikka, 
adolatsizlikka, loqaydlikka qarshi isyon ko‘taradi. Shu isyon ruhi badiiy- 
publisistik uslub orqali tasvirlanadi. «— Dada, katta bir bola M eni nohaqdan 
urdi. Yordam bermay o‘rtog‘im Qo‘rqoqlik qilib turdi». Murg‘ak bola og‘ir
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ahvolga tushganida o ‘rtog‘ining himoyasini kutadi. S hunda o ‘rtog‘i 
ko‘maklashmasa, yonini olmasa, u iztirob chekadi. Va bola dadasidan so‘raydi:
Sizni ham mett singan,
Birov nohaq urganmi?
Shunda do \stingiz chetda 
I
Yordam bermay turganmi?
Bu holat nafaqat bolalarga, balki kattalarga ham xosdir. Bir kishi 
ikkinchi kishirii begunoh, adolatsiz ravishda xafa qilsa yohud xo‘rlashga harakat 
qtlsa, bundan og‘iri bo‘lmas. D arhaqiqat, shunday noxush hodisalar uchrab 
turadi. Shoim ing «Qo‘rqoqlik* sh e'rid a tasvirlangan voqea-hodisada hayot 
koloriti bilan poetik kolorit bir dialektik yaxlitlikka ega. Bolalar shoirí 
k ic h k in to y la r h ay ot ta rz in i, ich k i dunyosini, f e 'l- a tv o r in i, ruhiy 
kechinm alarini, fikrlash darajasi va koMamini, eng asosiysi, ulam ing shirin, 
chuchuk tilini yaxshi bilishi asosiy mezondir. Shoir Safo Ochil she'rlarini 
o ‘qir ekanm iz, uning shu fazilatlaríni kuzatamiz.
O datda, bolalar tabiat manzaralarini, hayvonot va qushlar dunyosini 
boshqalardan ko‘ra ko‘proq sevadi, o ‘zgacharoq his qiladi va idrok etadi. 
Shoir she’rlarida bolalaming shu xislatlari badiiy-falsafiy jihatdan aniq tahlil 
qilinganki, ular murg'ak qalblaming ruhiyatiga samarali ta’sir qila oladi.
«Yarador qushcha» she'rida ilgari surilgan badiiy-pedagogik g‘oya 
qushlarga nisbatan mehr, g‘amxo‘riik tuyg‘ularini shakllantirishga yordam 
beradi. S h e ' rda poetik voqea-topilma tush orqali ifodalanadi va nazmiy til 
orqali «so‘z!ab» beriladi. Kichkintoyning o‘zitushida uchib yuradi. Yonginasida 
uchayotgan qushchani otishadi va bola qulayotgan yarador shu qushchani 
ushlab oladi. Keyin yaralarini bog'lab, unga yordam ko‘rsatadi. Lirik 
qahramon qushchaning chekayotgan azobi, qiynalib chirqirashiga chidolmay 
yigiab yuboradi va uyg‘onib ketadi. Va bola deydi: