‘zbekiston respublikasj o liy va ‘rta maxsus ta’lim V a zir lig I

Cho ‘pon bola,
Chaqqon bola,
Yaylovga xo ‘p  
Yoqqan bola.
Qadim da Bo‘z yaydoq cho‘1 bo‘lgan. U bugun odamlar mehnati tufayli 
vodiyning gulzor maskanlaridan biriga aylanib ketgan. «Bo‘z* she' rida shoir 
bu m askanni go‘yo kelinchak kabi yasanib, go‘zallashib, katta-kichikning 
ishq-havasini keltirayotganligini bor ovozda kuylaydi:
Andijonning hissasida,
H o4, MargWon jussasiday,
Otalaming qissasida —
Gul—chechak Bo *z!
Kelinchak Bo ‘z!
Sarijo‘ga qirg‘og‘ida,
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Qumliklar-u toshlog‘ida,
Asriy cho ‘Ining quchog'ida —
Yastangan Bo'zJ 
Yasangan Bo%1 
Kel, opichlay, yeîkamda qol,
Paxta misol o ‘lkamda qol,
Kitobimga bir qo ‘shiq sol —
Zargilam B o‘z j 
Zarginam Bo'zJ
Bolalar tabiat shaydosi bo‘ladilar. Tabiatni sevishga, tabiat shaydosi 
bo‘lib kamol topishga o'rgatuvchilar asosan kattalar hisoblanadilar. Bu 
borada badiiy adabiyotning ham roli katta. «Manzara», «Oftob ishqi», «Ilk 
qor», «Shabboda», «Muz» she'rlari bilan T o ‘lan Nizom bu m asalaga 
yaqindan yondashganligini ko‘ramiz. Tabiatni sevish, e'zozlash, ehtiyot 
qilish inson burchi, vazifasi. Tabiat bilan haziilashib, o‘ynashib bo'lm aydi. 
«Manzara» asarida shoir xuddi shu g(oyani ilgari suradi. Bolalami tabiatga 
qarshi bormaslikka chaqiradi, kimki tabiatga qarshi borsa uning qahr~g‘azabiga 
duchor boiishi tabiiyligini uqtiradi:
Qora bulut bosib keladi,
Hayqiriq-la bo(ron yeladi.
Cho‘g ' irgitib momaqaldiroq,
Xovliqadi, qah-qah kuladi.
G ‘azab qilsa yer ham otadi 
Borliq tofon, loyga botadi.
Tabiatning jam i farzandi —
Mavjudodi to‘zib yotadi...
«Oftob ishqi» asarida bolalaiga xos bo ‘lgan soddalik, tabiatdan u num li 
foydalanish istagi kichkintoylar o ‘y-xayollari bilan cham barchas qilib
berilganligi yosh kitobxon uchun kutilmagan voqea bo‘ladi:
Kuz shamoli esadi,
Haroratni kesadi.
Qizim der: «qor yoqquncha,
Tomlar sadaf taqquncha,
Suvlarimiz muzlamay,
Pechka, k o ‘mir izlamay.
Qoplab olib quyoshdan,
Ishlataylik bir boshdan...»
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

To‘lan Nizom hozirgi zam on o‘zbek bolalar adabiyotida ertak-doston 
ijodkori sifatida ham o ‘ziga xos ovozga ega.
«Boychibor* e rtak -d o sto n i uzoq yillardan beri kitobxon bolalar 
olqishiga sazovor b o ‘lib kelmoqda. Bu asar bog‘chalar uchun, maktab, oliy 
o ‘quv yurtlari u c h u n n ash r etilayotgan k o ‘plab darslik, qoMlanma, 
majmualarda qayta-qayta chop etilmoqda.
Xalq ertak-dostonlaridagi uchqur, dovyurak, sohibining quvonchiga- 
quvonch, jasoratiga jasorat qo'shadigan otlami yaxshi bilamiz. Bolalar yozma 
adabiyotida ham ko‘p!ab she’rlar, dostonfaryaratilgan. «Kazbek* (3. Diyor), 
«Toychog'im* (I. M uslim ), «Toychoq», «Chovkar* (Q. Hikmat), «Duldul 
ot» (O. H ojieva), « T o y ch o q —o ‘yinchok* (3. Raim berdieva), «Sirli 
chavandoz* (A. Nosirov) kabi she’rlarda o‘sha duidul ot-u g‘irko‘klar haqida 
gap boradi.
Hayotda ham, badiiy asarlarda ham otlaming uchquriigi, polvonligi, 
egasiga sadoqatliligi to‘g ‘risida ko‘p gapiriJadi. Qudrat Hikmatning «Chovkar» 
a s a rin in g q a h ra m o n i M u q o n . C hovkar M u q o n n in g suyukli o ti. 
Qahramonning shu birgina otidan boshqa hech narsasi yo‘q. Uning uyi 
ham , do‘sti-oilasi ham shu bitta ot, xolos. Yurt zo‘ravoni Muqonni qilich 
bilan chopib tashlab, uning otini minishi bilan egasining o ‘lganini sezgan 
o t yelkasidagi kallakesami tog‘ning cho'qqisiga olib chiqib, pastlikka sakraydi, 
zo‘ravon otdan qulab to g ‘-toshlarga urilib halok b o ‘ladi. Ot esa sohibining 
oldiga qaytib kelib, k o ‘zlari to ‘la yosh bilan egasining yuzlaridan yalab 
turishi bayon etiladi. Xuddi shunga yaqin g‘oya «Boychibor*da ham berilgan.
Sohib B oychibor bilan egasi urushga, eliga qirg‘in olib kirgan 
dushmanga qaráii jang qil ishga otlanadi. Vafodor ot — Boychibomi mingan 
kishining m aqsad-murodiga yetishida tulpoming xizmati beqiyos maqtovga 
loyiq. Bugun Boychibomi mingan sohib haqida ham eshitganlarbor. Ammo 
Boychibor ta’rifining o*zi bir olamcha bor: