“Ўзбекистон темир йўллари” датк

III. Ishni bajarish tartibi.
Poligonda temir yo’liga qo’yilgan temir beton va yog’och shpallarning muvofiqlik sertifikatka mosligini aniqlash.


IV. Qisqacha hisobot.
Talaba poligonda temir yo’liga qo’yilgan temir beton va yog’och shpallarning muvofiqlik sertifikatka mosligi bo‘yicha hisobotini keltiradi.


Nazorat savolari

1. Majburiy sertifiklash qanday amalga oshiriladi.

2. 
   Temir beton va yog’och shpallarni sertifikatlash qanday xujjatlar asosida amalga oshiriladi.
   
3. 
   Qanday sertifikatlash turlarini bilasiz.
   

1-ilova
1-jadval. SI birliklarining xalqaro tizimidagi ayrim hosilalari
2-jadval

Asosiy birliklar						O‘z nomiga ega bo‘lgan hosila birliklari
Kattalik	O‘lchami	Birliklar				Kattalik	Birlik		Birlik ifodalanishi
		Nomlanishi	Belgilanishi				Nomlanishi	Belgilanishi
			Rus.	Xalqaro
Uzunligi	L	metr	M	m		Chastota	gers	Gts	s^-1
Massa	M	kilo-gramm	kg	Kg		Kuch	nyuton	N	M.kg.s^-2
Vaqt	T	Soniya	s	S		Bosim	paskal	Pa	N/m^2
Tok kuchi	I	Amper	A	A		Energiya, ish, issiqlik miqdori	Djoul	Dj	N.m
Termodinanik harorat	Q	kelvin	K	K		Quvvat, energiya oqimi	vatt	Vt	Dj/s
Yorug‘lik kuchi	J	kandela	Kd	ed		Elektr miqdori, elektr zaryadi	kulon	Kl	A.s
Modda miqdori	- -	mol	mol	mol		Elektr zo‘riqish potensiali	volt	V	Vm/A
Yassi burchagi	-	ctera-dian	cp	sr		Yorug‘lik oqimi	lomen	LM	Kdcp
						Yoritilganlik	lyuks	LK	m^-2.kd/cp
						Magnit induksiya si oqimi	vober	Vb	V.s
						Magnit induksiya si	Tesla	T	Vb/m^2
						Elektrik sig‘im	farada	F	Kl/V
						Elektrik qarshilik	Om	Om	V/A

3-jadval. SI birliklarining xalqaro tizimidagi muhim hosilalari
3-jadval davomi

Kattalik	O‘lcham-lik	Belgila-nishi Birlik-lar		Kattalik	O‘lcham-lik	Belgila-nishi Birlik-lar
Yuza	L^2	M^2		Vazn	LMT^-2	H
Xajm, sig‘im	L^3	M^3		Zichlik	L^-3M	kg/m^3
Chastota	T^-1	Gts		Solishtirma xajm	L^3M^-1	M^3/kg
Tezlik	LT^-1	M/C		Solishtirma og‘irlik	L^-2MT^-2	H/M^3
Tezlanish	LT^-2	M/C^2		Bosim	L^-1MT^-2	Pa
Dinamik qovishqoqlik	L^-1MT^-1	Pa . s		Energiya ishi	L^2MT^-2	DJ
Modul bikrligi	L^-1MT^-^2	Pa		Quvvat	L^2MT^-3	Vm
Elastiklik, oquvchanlik, mustaxkamlik chegaralari	L^-1MT^-^2	Pa		Siquv	L	M
Egiluvchanlik, buralish momentlari	L^-^2MT^-^2	n . m		Nasosning ish unumdorli gi	L^3T^-1	M^3/s
Prujinaning qattiqligi	MT^-2	n/m		Qoplash materialining sarfi	L^-^2M	kg/m^2
Prujinaning egiluvchanlgi	M^-1T^2	m/ n		Qarshilik	L^-1MT^-^2	Pa
To‘kilgan massa	L^-^3M	kg/m^3		Sirt taranglik kuchi	MT^-^2	N/M
Materialning solishtirma sirti	L^2M^-^1	m^2/kg		Suyuqlik oqimi zichligi	L^-^2MT^-^1	kg/(m^2.s)
Elektr sig‘im	L^-^2M^-^1T^4I^2	F		Solishtirma qarshilik	L^3MT^-^2 I^-^2	Om . m
Qarshilik	L^2MT^-^3 I^-^2	Om		Magnit oqimi	L^2MT^-2 I^-1	Vb
Magnit induksiyasi	MT^-2 I^-1	I

2-ilova


4-jadval. SI o‘lchov vositalarining asosiy tuzilma elementlari,
parametrlari va xossalari

Nomlanishi	Ta’rifi
SIning tuzilma elementlari:
shkala	Hisob boshi belgi va raqamlarining birligidan iborat bo‘lgan hisoblash moslamasining bir qismi
Shkala ko‘rsatkichi	O‘lchanayotgan kattalikning muayyan ko‘rsatkichiga to‘g‘ri keladigan shkaladagi belgi (nuqta, chiziqcha, tishcha va h.k.)
Shkala bo‘linmasi	Shkalaning ikki qo‘shni belgilari orasidagi oraliq
Hisoblash moslamasi	SI konstruksiyasining o‘lchanayotgan kattalik ko‘rsatkichlarini sanash (hisoblash) uchun mo‘ljallangan bir qismi (masalan, shkala va strelka)
Ko‘rsatkich	Holati o‘lchov vositasining ko‘rsatkichlarini belgilab beradigan hisob boshi moslamasining bir qismi (strelka, ip, yorug‘lik nuri va h.k.)
SI parametrlari va xossalari:
O‘lchovning nominal ko‘rsatkichi	O‘lchamda ko‘rsatilgan kattalik ko‘rsatkichi
O‘lchovning haqiqiy ko‘rsatkichi	Kattalikning o‘lcham orqali namoyish etilgan haqiqiy ko‘rsatkichi
Shkala bo‘linmasining (narxi)	Shkalaning ikki qo‘shni belgilariga muvofiq keladigan kattaliklar ko‘rsatkichlari sohasi
Ko‘rsatmalar diapazoni	Shkalaning yakuniy va boshlang‘ich ko‘rsatkichlar bilan cheklangan sohasi
O‘lchov diapazoni	O‘lchanayotgan kattalikning o‘lchov vositalari yo‘l qo‘yishi mumkin bo‘lgan xatoliklari me’yorlashtirilgan ko‘rsatkichlari sohasi
O‘lchov chegarasi	O‘lchov diapazonining eng katta yo eng kichik ko‘rsatkichlari
O‘lchash vositasining barqarorligi	O‘lchash vositasining metrologik xossalari o‘zgarmasligini aks ettiradigan sifati

3-ilova


5-jadval. O‘lchash vositalarining turlariga ko‘ra tasniflanishi

O‘lchash vositalari turlari (SI)	Qurilishda qo‘llanadigan SI tipik namunalari
Chiziqli va burchak kattaliklarga oid SI:
Mexanik	Lineykalar, metrlar, ruletkalar, mikrometrlar, skobalar, shtangensirkullar va h.k. Burchak o‘lchagichlar, ugolniklar, transportirlar, uglomerlar (burchak o‘lchagichlar) va h.k.
Optik	Yorug‘lik masofa o‘lchagichlar, optik masofa o‘lchagichlar, optik shuplar va h.k. Teodolitlar, ekkerlar, eklimetrlar
Shakl, yuza, yassilik, to‘g‘ri chiziqlilikdan og‘ishga oid SI	Interferometrlar, profilograflar, mikronivelirlar, lekalo lineykalari, yassilik o‘lchagichlar, nazorat reykalari, avtokollimatorlar, urovenlar (daraja o‘lchagichlar)
Massaga oid SI	Tarozi
Kuch, mustahkamlik, qattiqlikka oid SI	Presslar, dinamometrlar, kuch o‘lchagich mashinlari, koprlar, sklerometrik priborlar.
Zichlikka oid SI	Areometrlar, densimetrlar, piknometrlar, ishdan chiqarmay nazorat qilish uskunalari
Quyushqoqlikka oid SI	Viskozimetrlar, duktilometrlar, konuslar, penetrometrlar
Harorat, issiqlik-fizik va fizik-texnik kattaliklarga oid SI	Termometrlar, pirometrlar, namlik o‘lchagichlar, psixrometrlar, refraktometrlar
Akustik kattaliklarga oid SI	Shovqin o‘lchagichlar, vibromerlar
Elektr kattaliklarga oid SI	Ampermetrlar, voltmetrlar, ommetrlar, kondensatorlar
Vaqt va chastotaga oid SI	Soatlar, sekundomerlar, vaqt relesi, vibrograflar, chastotomerlar
Harakat parametrlariga oid SI	Vibrometrlar, vibrostendlar, taxometrlar, anemometrlar
Sarf va miqdorga oid SI	Sarf o‘lchagichlar, schetchiklar, dozatorlar, sig‘im o‘lchovlari
Bosimga oid SI	Manometrlar, oqim o‘lchagichlar, tortuv o‘lchagichlar
Sinov mashinalari, stendlar	Uzilishga, charchash o‘lchaydigan universal mashinalar, koprlar, vibrostendlar, iqlim kameralari