Zbekistonning yevroobligatsiyalar bozorida ishtirok etish tahlili

O’ZBEKISTONNING YEVROOBLIGATSIYALAR BOZORIDA ISHTIROK
ETISH TAHLILI
Mirzo Ulug’bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti
Iqtisodiyot fakulteti talabasi
Qurbonpo’latov Behruz
Annotatsiya.
Maqolada O‘zbekistonda mavjud kapital bozorini holatini Respublika iqtisodiyotida tutgan o‘rni, uning iqtisodiyotga ta‘siri , mazkur tizimning rivojiga to‘sqinlik qiluvchi argumentlarni o‘rganish, tizimning salbiy oqibatlarini yumshatish va kapital bozorini yangi bosqichga olib chiqish masalasi, tezkor choralarni ko‘rish yoritib berildi. Bu islohatlarda yurtimizdagi faollik va dunyo hamjamiyatining o‘rni yoritib berildi. Iqtisodiyotimiz sub‘ektlarining uzoq muddatli investitsiyalarini jalb qilish va xalqaro kapital bozoriga chiqish salohiyati o‘rganildi, tahlil qilindi.
Kalit so‘zlar: Yevroobligatsiyalar, kapital, xalqaro kapital bozori, investitsiya, investitsion jozibadorlik
Abstract.In the article, the role of the current state of the capital market in Uzbekistan in the economy of the Republic, its impact on the economy, the study of the arguments that prevent the development of this system, the question of mitigating the negative consequences of the system and bringing the capital market to a new stage, taking prompt measures the vision was enlightened. In these reforms, the activity in our country and the role of the world community were highlighted. The potential of the subjects of our economy to attract long-term investments and enter the international capital market was studied and analyzed. Key words: Eurobonds, capital, international capital market, investment, investment attractiveness
Абстрактный.
В статье рассматривается роль современного состояния рынка капитала в Узбекистане в экономике республики, его влияние на экономику, исследование аргументов, препятствующих развитию данной системы, вопрос смягчения негативных последствий система и вывести рынок капитала на новый этап, приняв оперативные меры, видение было просветлено. В этих реформах была подчеркнута активность в нашей стране и роль мирового сообщества. Изучен и проанализирован потенциал субъектов нашей экономики по привлечению долгосрочных инвестиций и выходу на международный рынок капитала.
Ключевые слова: еврооблигации, капитал, международный рынок капитала, инвестиции, инвестиционная привлекательность.
Kirish
Evrobond yoki yevroobligaziyalar uzoq muddatli hisoblanadi uchun xorijiy valyutada chiqarilgan qimmatli qog'ozlar emitentlar, ya'ni ega bo'lgan davlat, bank yoki idora qimmatli qog'ozlar va qog'oz pullarni chiqarish huquqi; va hukumatlar tomonidan chiqarilgan, xalqaro tashkilotlar, mahalliy davlat hokimiyati organlari, yirik 1 yildan 40 yilgacha bo'lgan muddatga mablag' olishga qiziqqan korporatsiyalar. Qisqasi, bu qarz majburiyat, ma'lum vaqtdan keyin evroobligatsiyalar qayta sotib olinishi kerak. So'nggi yillarda tub o'zgarishlar boshlandi O‘zbekistonning ijtimoiy-iqtisodiy hayotida sodir bo‘ladi. Bunda iqtisodiyotning rivojlanishi bor maqsadli, mutlaqo yangi bosqichga chiqdi birinchi navbatda aholi turmush darajasi va sifatini oshirishga qaratilgan. Barcha islohotlar amalga oshirildi Iqtisodiy sohaga chiqish oxir-oqibatda edi tamoyiliga asoslanib, “inson manfaatlari va farovonlik hamma narsadan ustundir". Shu munosabat bilan, birinchi navbatda, asosiy e'tibor qaratildi makroiqtisodiyotni yanada mustahkamlash mamlakatimizda barqarorlik, qat’iylik ta’minlangan pul-kredit siyosati, barqarorligini ta'minlash milliy valyutadagi narxlar va ichki bozor, va o'tkazish soliq va byudjet islohotlari. Bunday muhimlaridan biri sifatida islohotlarga olib borilayotgan islohotlarni keltirish mumkin respublikamizda qimmatli qog'ozlar bozorini rivojlantirish, xususan, mamlakatning suveren kredit reytingi 2018 yilda olingan, va natijada joylashtirish imkoniyati global miqyosda suveren xalqaro obligatsiyalar moliyaviy bozorlar yaratildi.
Mavzuga doir adabiyotlar tahlili.
Xujamurodov Asqarjon “O'zbekiston fond bozorining rivojlanish tendentsiyalari va ta'sir etuvchi omillar tahlili” asarida O’zbekistondagi fond bozori haqida fikr va muolahazalar yuritilgan.[1] Жавохир Олимов “Bloomberg связал выпуск евробондов Узбекистана с выборами в США” maqolasida mahalliy obligatsiyalar bozorimizning qanday darajada rivojlanayotganligi borasida fikrlarini bildirgan.[2] Maksimov. V va Nekrasov. I larning “investitsiya bozorini prognozlashtirish” asarida O’zbekistondagi obligatsiyalar bozori va ularning hozirgi holati borasida fikr va milohazalar berilgan.[3]
Tahlil va natijalar
O'zbekiston obligatsiyalari bozori davlat va korporativ obligatsiyalar bilan ifodalanadi. O'zbekistonning ichki obligatsiyalar bozori hajmi bo'yicha yevroobligatsiyalar bozoridan ancha past bo'lib, mamlakat qarz bozori umumiy hajmining qariyb 20 foizini tashkil qiladi.O‘zbekistonda davlat qimmatli qog‘ozlarini chiqarish 2012 yilda to‘xtatilgunga qadar 1996-2011 yillarda amalga oshirilgan. So‘ngra 2018 yilda ochiq bozordagi operatsiyalarni faollashtirish hamda 2017 yilda mamlakatda olib borilgan iqtisodiy islohotlar va rivojlanish yo‘lini davom ettirish maqsadida O‘zbekiston Markaziy banki qisqa muddatli g‘aznachilik veksellari, o‘rta muddatli obligatsiyalar va markaziy bank notalarini chiqarishni qayta tiklash bo‘yicha Moliya vazirligi bilan yaqin hamkorlikda ishlay boshladi.¹Davlat qimmatli qog'ozlarining nominal qiymati 1 000 000 so'm bo'lib, ushbu qimmatli qog'ozlar bo'yicha hisoblangan foizlar daromad solig'isiz hisoblanadi.O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining tarkibiy bo‘linmasi bo‘lgan Davlat ichki va tashqi qarz departamenti O‘zbekistonning davlat qarzini chiqarish va boshqarish bilan shug‘ullanadi.O'zbekistonning davlat qarzi obligatsiyalarning quyidagi turlaridan iborat:• 12 oydan kam muddatga qisqa muddatli diskontlangan davlat obligatsiyalari;• Muddati 1,5, 2 va 3 yil bo'lgan o'rta muddatli kupon va diskont davlat obligatsiyalari.O‘zbekiston Respublikasining davlat qimmatli qog‘ozlari O‘zbekiston Respublika valyuta birjasida (O‘zRVB) O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining topshirig‘iga asosan O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan o‘tkaziladigan ochiq kimoshdi savdosida joylashtiriladi.²Kim oshdi savdosi, emissiya parametrlari va shartlari to‘g‘risidagi ma’lumotlar kim oshdi savdosi o‘tkaziladigan sanadan kamida yetti kun oldin Markaziy bank tomonidan e’lon qilinadi. Savdo natijalari Markaziy bank va O‘zRXB rasmiy veb-saytida e’lon qilinadi.
O‘zbekiston bu yil MDH davlatlari orasida o‘sadigan yagona davlat bo‘lishi mumkin
O‘zbekiston 3,7 foizli 10 yillik obligatsiyalar bo‘yicha 555 million dollar chiqardi va LSE birjasida 2 trillion so‘m (193 million dollar) uch yillik pul birligi milliy valyutada baholandi.³Fitch Ratings – Moskva – 2020-yil 12-oktabr: Fitch Ratings O‘zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy faoliyat Milliy bankining (O‘zmilliybank) AQSh dollaridagi yuqori ta’minlanmagan yevroobligatsiyalarning kutilayotgan uzoq muddatli “BB-(EXP)” emissiyasini belgiladi. reyting.Emissiya hajmi va foiz stavkasi hali aniqlanmagan, muddati esa besh yil bo'lishi kutilmoqda. O'zmilliybank ushbu obligatsiyadan tushgan mablag'ni valyutadagi kredit portfelini moliyalashtirishga yo'naltirishni rejalashtirmoqda.ASOSIY REYTING HAYDOVCHILARKutilayotgan reyting O‘zmilliybankning uzoq muddatli emitent defolt reytingi (IDR) “BB-” darajasiga mos keladi, chunki notalar bankning so‘zsiz, ta’minlanmagan yuqori majburiyatlarini ifodalaydi, bu esa uning boshqa yuqori ta’minlanmagan majburiyatlari bilan bir qatorda pari passu darajasiga ko‘tariladi.Oʻzmilliybankning “BB-” IDR koʻrsatkichi Fitch agentligining Oʻzbekiston hukumati tomonidan qoʻllab-quvvatlanishining oʻrtacha ehtimoli (BB-/Barqaror) haqidagi fikriga asoslanadi. Bu fikr O‘zmilliybankning yuqori tizimli ahamiyatiga asoslanadi, bu uning bank tizimi aktivlaridagi eng katta ulushi (2019-yil yakuniga ko‘ra 25%) va O‘zmilliybankning O‘zbekiston Markaziy banki tomonidan mahalliy tizimli ahamiyatga ega bank sifatida belgilangan yagona bank ekanligi va uning to'liq davlat mulki.Obligatsiyalar loyihasining hujjatlari nazorat bandini o'zgartirishni o'z ichiga oladi, unga ko'ra, agar davlat O'zmilliybankdagi o'z ulushini (to'g'ridan-to'g'ri va bilvosita) 50% +1 ulushdan kamaytirsa, obligatsiya egalari obligatsiyalarni nominal qiymatda sotib olish imkoniyatiga ega bo'ladi.⁴Oʻzmilliybank haqida qoʻshimcha maʼlumot olish uchun Fitch’ning 2020-yil 19-avgustdagi Oʻzmilliybank reytingini belgilash haqidagi press-reliziga qarang.SEZORLIKLARNI BAHOLASHYakkama-yakka yoki birgalikda ijobiy reyting harakati/ko‘tarilishiga olib kelishi mumkin bo‘lgan omillar:O'zmilliybankning yuqori darajadagi ta'minlanmagan qarz reytingi, agar IDR yangilangan bo'lsa, ko'tarilishi mumkin.Yakkama-yakka yoki birgalikda salbiy reyting harakati/pasaytirishga olib kelishi mumkin bo'lgan omillar:Agar IDR pasaytirilgan bo'lsa, O'zmilliybankning yuqori darajadagi ta'minlanmagan qarz reytingi pasaytirishi mumkin.ENG YAXSHI/ENG YOMON HOLAT REYTINGI STSENARIYSIMoliyaviy institutlar va qoplangan obligatsiyalar emitentlarining xalqaro shkaladagi kredit reytinglari uch yillik reyting gorizontida uch pog'onadan iborat bo'lgan eng yaxshi holat reytingini oshirish stsenariysiga ega (reyting o'tishlarining 99-protsentili sifatida aniqlanadi, ijobiy yo'nalishda o'lchanadi); va uch yil davomida to'rt pog'onadan iborat bo'lgan eng yomon holat reytingini pasaytirish stsenariysi (reyting o'tishlarining 99-protsentili sifatida aniqlanadi, salbiy yo'nalishda o'lchanadi). Barcha reyting toifalari uchun eng yaxshi va eng yomon stsenariy kredit reytinglarining to'liq oralig'i "AAA" dan "D" gacha. Eng yaxshi va eng yomon stsenariy kredit reytinglari tarixiy natijalarga asoslanadi⁵
Xulosa
Xulosa qilib shuni aytishimiz kerakki yevrobondlarning mohiyati oydinlashtiriladi, yevrobondlarning investitsiya vositasi sifatidagi asosiy xususiyatlari va xususiyatlari aniqlanadi. Ishda yevroobligatsiyalarning joriy iqtisodiy islohotlardagi o‘rni va yevroobligatsiyalarni chiqarish va joylashtirishning ahamiyati hamda yevroobligatsiyalarni mamlakatimizga jalb etishning afzalliklari va amaliyoti tahlil qilingan. O'zbekiston Respublikasi tomonidan yevroobligatsiyalarning birinchi chiqarilishining qisqacha tahlili keltirilgan. Shuningdek, yevroobligatsiyalardan samarali foydalanish bo‘yicha xulosalar, ilmiy takliflar va amaliy tavsiyalar ishlab chiqiladi. 


Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   Xujamurodov Asqarjon “O'zbekiston fond bozorining rivojlanish tendentsiyalari va ta'sir etuvchi omillar tahlili”Жавохир Олимов “Bloomberg связал выпуск евробондов Узбекистана с выборами в США” Максимов В. А., Некрасова И. В. Прогнозирование инвестирования фондового рынка // Экономические и математические методы. 2001. Т. 37. №1. С. 37-46.
   
2. 
   http://scientists.uz/uploads/202208/A-26.pdf
   
3. 
   https://medium.com/eurouz-market-intelligence-report-on-uzbekistan/eurouz-monthly-report-on-uzbekistan-november-2020-ef2beb558364
   

1 Xujamurodov Asqarjon “O'zbekiston fond bozorining rivojlanish tendentsiyalari va ta'sir etuvchi omillar tahlili”

2 Жавохир Олимов “Bloomberg связал выпуск евробондов Узбекистана с выборами в США”

3 Максимов В. А., Некрасова И. В. Прогнозирование инвестирования фондового рынка // Экономические и математические методы. 2001. Т. 37. №1. С. 37-46.

4 http://scientists.uz/uploads/202208/A-26.pdf

5 https://medium.com/eurouz-market-intelligence-report-on-uzbekistan/eurouz-monthly-report-on-uzbekistan-november-2020-ef2beb558364