Ózbekstan respublikasí joqarí bilimlendiriw, İLİm háM İnnovaсiyalar miNİstrliGİ
II BAP. SUN YAT SENNIŃ SIYASIY ISKERLIGI
Download 108.54 Kb.
|
Agila Jahan t kursavoy
II BAP. SUN YAT SENNIŃ SIYASIY ISKERLIGI
2.1. Sun Yat Senniń siyasiy qarasları Sun Yatsen Qıtay Respublikasınıń waqtınshalıq Prezidenti retinde ant qabıl qılǵannan soń, barlıq provinsiyalar basshılarına Qıtay Respublikası Milliy Assambleyasın dúziw ushın jańa senatorlardı saylaw hám jiberiwdi soraǵan telegrammalar jiberdi. Assambleya jıynalǵannan keyin, waqtınshalıq húkimettiń shólkemlestirilgen kórsetpeleri hám respublikanıń waqtınshalıq nızamın millettiń tiykarǵı nızamı dep járiyaladı. Waqıtsha húkimet daslep júdá hálsiz jaǵdayda edi. Qıtaydıń qubla provinsiyalari Qing dinastiyasınan ǵárezsizligin járiyalaǵan edi, lekin arqa wálayatlardıń kópshiligi bunday etpegen. Qalaberse, waqtınshalıq húkimet ayrıqsha áskeriy kúshlerge iye emes edi jáne onıń kóterilis kótergen Jańa Armiya elementleri ústinen qadaǵalawı sheklengen edi; Ele de imperatorǵa qarsı daǵaza etpegen zárúrli kúshler bar edi.8 Waqtınshalıq húkimet aldında turǵan tiykarǵı másele Qıtay arqasındaǵı áskerler - Beyyan armiyasın basqarǵan Yuan Shikay tárepinen qollap -quwatlandı. Sun Yat-sen Yuan Shikayǵa jańa respublika prezidentligin wáde etkeninen keyin, Yuan revolyuciya tárepdarı bolıp, imperatordı taxttan waz keshiwge májbúr etti. Aqıbetinde, Yuan ózin imperator dep járiyaladı. Keyinirek, Yuannıń diktatorlıq usıllarına qarsılıq kúsheyip, onı óliminen sal aldın basshılıqtan waz keshiwge alıp keldi. 1913 jılda Sun Yat-Sen Yuan Shikayǵa qarsı áwmetsiz kóterilis kóterdi hám Yaponiyadan turar jay izlewge májbúr boldı, ol jerde Gomindan toparın qayta quradı. Ol 1915-jıl 25-oktyabr kúni Yaponiyalıq Soong apa-qarındaslardan biri Soong Ching-linga úylendi, birinshi zayıbı Lu Mujjen menen Qıtay jámiyetshiliginiń qarsılıǵı sebepli ajraspadı. Soong Ching-lingniń ata-anası oyınǵa úlken qarsılıq kórsetti, sebebi doktor Sun odan 26 jas úlken edi. Lu odan waz keshpewdi hám Soongdı kánizek qılıp alıwın ótinish etken bolsa -da, bul onıń xristian etikasına uyqas kelmewin ayttı. Guanchjou militarist húkimeti 1910-jıllardıń aqırında, Qıtaydı oraylıq húkimetsiz hár qıylı áskeriy basshılar tereń ajırattı. Sun Yatsen bunıń qáwpin tán aldı hám 1917-jılda Qıtayǵa qosılıwdı jaqlap qayttı. Ol 1921-jılda Qıtay qublasındaǵı Guandun provinsiyasi Guanchjou (Kanton) de ózin áskeriy húkimet dep járiyaladı hám prezident hám generali etip saylandı. 1923 jıl fevral ayında Gonkong Universitetinde Studentler awqamında usınıs etilgen sóylewinde ol Qıtay daǵdarısı hám tınıshlıq, tártip hám Gonkongdıń jaqsı húkimeti onı revolyuciyashıǵa aylantırganın járiyaladı. Sol jılı Sun Yatsen óz sóylewin járiyaladı Xalıqtıń úsh principi mámlekettiń tiykarı hám Bes Yuanlıq Konstitutsiya siyasiy sistema hám byurokratiya ushın kórsetpe retinde. Onıń sóylewiniń bir bólegi Qıtay Respublikası Mámleket gimnine aylandı. Pekindegi militaristlerge qarsı Arqa ekspediciya ushın zárúr bolǵan áskeriy kúshti rawajlandırıw ushın ol Guanchjou qasındaǵı Whampoa áskeriy akademiyasın quradı, onıń komendanti Chiang Kay-shi, Vang Ching Vey hám Xu Xan Min sıyaqlı partiya basshıları. siyasiy oqıtıwshılar. Akademiya Qıtay Respublikasınıń eń kózge kóringen áskeriy mektep bolıp, keyinirek Ekinshi Qıtay -Yaponiya urısında hám Qıtay puqaralar urısınıń hár eki tárepinde qatnasqan pitkeriwshilerdi tayarlaǵan.9 Biraq, Guanchjouda óz húkimetin ornatıwı menen Sun Yatsen jergilikli húkimet penen qarama-qarsılıqqa keldi. Onıń militaristik húkimeti, Beyyanǵa qarsı kúshler Konstituciyalıq qorǵaw urısında qorǵawǵa wáde bergen 1912 jılǵı waqtınshalıq Konstitutsiyaǵa tiykarlanbaǵan. Bunnan tısqarı, ol Pekinnen kóship kelgeninen keyin kvorum qaǵıydalarına juwap bermeytuǵın parlament tárepinen prezident etip saylandı. Sonday etip, kóplegen siyasatshılar hám lashkerbasılar onıń militaristik húkimetiniń nızamlılıǵına qarsı shıqtı. Sun Yat-Sen Qıtaydı áskeriy tárepten birlestiriw ushın Arqa ekspediciyanı finanslıq támiynlew ushın salmaqlı salıqlardan paydalanǵanı, qımbat áskeriy kampaniyanı baslawdan aldın Guangdongdı " úlgili provinsiya" etip belgilewdi qollap-quwatlaǵan Chen Jiongming sıyaqlı reformashılardıń ideyalarına qarsı edi. Juwmaq etip aytqanda, áskeriy húkimetke arqada xalıq aralıq kólemde tán alınǵan Beiyang húkimeti, qublada Chenning Guangdong provinsiyasi húkimeti hám birlespelerdi óz máplerine qaray ózgertirgen basqa wálayat kúshleri qarsılıq kórsetti. Sun Yat Sen barlıq wálayatlardıń basshılarına telegrammalar jiberip, olardı saylaw hám shólkemlestiriwdi soraǵan Qıtay Respublikası Milliy Assambleyası 1912 jıl may ayında nızamshılıq assambleyası 120 aǵzası menen bólingen halda Nankindan Pekinga kóship ótti Tańmenxui hám Yuan Shikaydı qollap-quwatlaǵan respublikashılar partiyası. Kóplegen revolyuciyalıq aǵzalar qashannan berli Yuannıń ambitsiyalarınan hám arqalıqlardan qorqqanTańmenghui aǵzası Song Jiaoren demde parlamentti basqarıwǵa háreket etti. Ol eski Tańmenxuidi bir qatar jańa mayda partiyalardıń qosılıwı menen yadroǵa saparbar etip, " siyasiy" dep atalǵan jańa siyasiy partiyanı dúzdi. Gomintang (Qıtay mılletshil partiyası, ádetde " KMP" dep qısqartırılǵan) 1912 jıl 25-avgustta saat Guguan gildiyasi zalı Pekin. 1912-1913 jıllarda Milliy jıynalıs saylawı KMP ushın tómen palatadagi 596 orından 269 hám senatdagi 274 orından 123 in qolǵa kirgizgenligi ushın úlken tabıs dep esaplandı. Ósh retinde milliy partiya jetekchisi Song Jiaoren, gúmansız, Yuannıń jasırın buyrıǵı menen 1913 jıl 20-martta óltirildi Ekinshi revolyuciya Quyash hám KMP áskeriy kúshleri 1913 jıl iyul ayında bolıp ótken qurallı soqlıǵısıwda Yuannıń 80 mıń adamlıq áskerlerin eńteriwge urınǵan orında júz berdi. Yuanǵa qarsı kóterilis áwmetsiz juwmaqlandı. 1913 jıl avgustta Sun Yat Sen Yaponiyaǵa qashıp ketti, keyinirek ol siyasatshı hám sanaatshı arqalı finanslıq járdemdi tartıldı 10 Sun Yatsen (oń tárepte otırǵan ) hám Chiang Qay -Shek Bul waqıtqa kelip Sun birlesken Qıtay ushın birden-bir úmit onıń qubladaǵı bazasınan áskeriy jawlap alıw etiliwinde, keyininen demokratiyaǵa ótiw menen juwmaqlanatuǵın siyasiy tárbiyashılıq dáwirine ısengen edi. Qıtaydı jawlap alıwdı tezlestiriw ushın ol menen aktiv sheriklik siyasatın basladı Qıtay Kommunistlik partiyası (CPC). Quyash hám Sovet Birlespesi " s Adolf Joffe qol qoyǵan Sun-Joffe manifesti 1923 jıl yanvarda. Quyashtan járdem aldı Komintern KMPga kommunistlik aǵzalardı qabıl etkenligi ushın. Revolyuciyalıq hám sotsialistik baslıq Vladimir Lenin ideologiyası hám principlerı ushın Sun hám KMPnı maqtaǵan. Lenin jáne onıń social reformalarǵa bolǵan urınısların joqarı bahaladı, sonıń menen birge onı shet el imperializmga qarsı gúreskeni ushın qutlıqladı. Quyash da maqtawdı qaytarıp, onı "ullı adam" dep atadı hám óz qutlıqlawların jiberdi. Sovetlerdiń járdemi menen Sun olar ushın zárúr bolǵan áskeriy kúshti rawajlandıra aldı Arqa ekspediciya arqada áskerlerge qarsı. Ol quradı Vampoa áskeriy akademiyası menen Guanchjou qasında Chiang Qaysı -shek retinde komendanttıń Milliy revolyuciyalıq armiya (NRA).[92] Whampoa-nıń basqa jetekshileri kiredi Vang Tszinvey hám Xu Xinmin siyasiy instruktor retinde. Bul tolıq sheriklik " dep atalǵan Birinshi Birlesken front.11 Download 108.54 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling