Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta arnawl

1.3. OQÍW-TÁRBIYA PROCESINDE DIDAKTIKALÍQ TÁREPTEN TÁMIYINLEW
Kadrlar tayarlaw milliy dástúrinde tálimdi túpten reformalawdıń tiykarǵı baǵdarlarında “Úziliksiz tálim dóretiwshi, social aktiv, ruwxıy bay shaxs qáliplesiwi hám joqarı maman básekige shıdamlı kadrlar tezde tayarlanıwı ushın zárúr shárt-shárayatlar jaratadı”, - dep kórsetilgen.
Sonıń menen birge, dástúrde: “Tálim beriwdiń aldıńǵı pedagogikalıq texnologiyaların, zamanagóy oqıw - metodikalıq komplekslerdi jaratıw hám oqıw - tárbiya procesin didaktikalıq tárepten támiyinlew” ulıwma orta bilim beriwdiń tiykarǵı wazıypalarınan biri retinde belgilengen. Haqıyqattan da, aldıńǵı pedagogikalıq texnologiyalar tálim procesininiń ónimliligin asıradı, oqıwshılardıń óz betinshe pikirlew procesin qáliplestiredi, oqıwshılarda bilimge inta hám qızıǵıwshılıqtı asıradı, bilimlerdi bekkem ózlestiriw, olardan ámeliyatta erkin paydalanıw kónlikpe hám tájriybelerin qáliplestiredi.
“innovaciya” anglichan tilinen alınǵan bolıp, jańalıq jaratıw, jańalıq sıyaqlı mánisti ańlatadı. Solay eken, dástúriy tálimdegi sıyaqlı birdey qaǵıydalar tiykarında emes, bálkim jańalıqlar tiykarında tálim procesiniń tásirliligin asırıwǵa qaratılǵan jumıs formasınan paydalanıw innovaciya bolıp esaplanadı. Tálimde pedagogikalıq texnologiyalarǵa tiykarlanıw hám innovaciyaǵa umtılıw, oqıwshılardı aktivlestiriwge qaratılǵan túrli interaktiv usıllardan paydalanıw tálim maqsetin nátiyjeli ámelge asırıwǵa járdem beredi.
Bul texnologiyada kommunikativ usıllardan keń paydalanıladı, olardıń ayırım tiykarǵı belgilerin kórip shıǵamız.
Interaktiv tálim usılı - hár bir oqıtıwshı tárepinen ámeldegi qurallar hám óz múmkinshilikleri dárejesinde ámelge asırıladı. Bunda hár bir oqıwshı óz motivleri hám intellektuallıq dárejesine muwapıq túrde túrli dárejede ózlestiredi.
Interaktiv tálim texnologiyası - hár bir oqıtıwshı barlıq oqıwshılar názerde tutılǵan sıyaqlı ózlestiretuǵın shınıǵıw aparıwdı támiyinleydi. Bunda hár bir oqıwshı intellektuallıq dárejesine iye halda shınıǵıwdı aldınan názerde tutılǵan dárejede ózlestiredi.
Interaktiv shınıǵıwlardı ámelde qollaw boyınsha ayırım tájiriybelerdi úyreniw tiykarında bul shınıǵıwlardıń sapa hám nátiyjeliligin asırıwǵa tásir etiwshi ayırım faktorlardı kórsetiwimiz múmkin. Olardı shártli túrde shólkemlestirilgen-pedagogikalıq, ilimiy-metodikalıq hám de oqıtıwshıǵa, oqıwshılarǵa, tálim qurallarına baylanıslı faktorlar dep ataw múmkin. Olar óz mánisine kóre unamlı yamasa unamsız tásir kórsetiwin názerde tutıwımız kerek.
Shólkemlestirilgen-pedagogikalıq faktorlarǵa tómendegiler kiredi:
- oqıtıwshılardan interaktiv shınıǵıwlar alıp baratuǵın trenerler toparın tayarlaw;
- oqıtıwshılarǵa interaktiv usıllardı úyretiwdi shólkemlestiriw;
- oqıw xanasına interaktiv shınıǵıw ushın zárúr bolǵan sharayatlardı jaratıw;
- bayanachınıń (lektor) hám de qatnasıwshılardıń jumıs ornı qolay bolıwın támiyinlew;
- sanitariya - gigiena normaları buzılıwınıń aldın alıw;
- qáwipsizlik qaǵıydalarına ámel etiwdi támiyinlew;
- qatnastı hám intizamdı saqlaw;
- qadaǵalawdı shólkemlestiriw hám basqalar.
Ilimiy-metodikalıq faktorlarǵa tómendegiler kiredi:
- DC talaplarınıń orınlanıwın hám de sabaqta kózde tutılǵan maqsetke tolıq erisiwdi támiyinlew ushın maqsetke muwapıq bolǵan interaktiv usıllardı tuwrı tańlaw;
- interaktiv shınıǵıw islenbesin sapalı tayarlaw;
- interaktiv shınıǵıwdıń hár bir elementi úyrenilip atırǵan tema menen baylanıslı bolıwın támiyinlew;
- shınıǵıwlar teması hám mazmunın sońǵı ilimiy-teoriyalıq maǵlıwmatlar tiykarında belgilew;
- zamanagóy joqarı nátiyjeli usıllardı qollaw;
- oqıwshılardıń tayarlıq dárejesin aldınnan anıqlaw hám soǵan uyqas dárejedegi interaktiv shınıǵıwlardı ótkeriw;
- interaktiv shınıǵıw ushın jeterli waqıt ajırata biliw hám basqalar.
Tálim procesin innovaciyalıq usıllardan paydalanıp shólkemlestiriw ushın, aldın ala sabaqtıń jobası hám joybarı anıq islep shıǵılıwı zárúr.
Sabaq joybarın dúziwde oqıtıwshı óziniń jumıs formaları hám oqıwshılardıń kónlikpeni iyelew procesindegi jumısları sheńberin anıq belgilep alıwı kerek.
Sonıń menen birge, ol qanday oqıtıw usıllarınan paydalanıwı da zárúrli áhmiyetke iye. Aktiv tańlawda kóbirek interaktiv usıllarǵa itibardı qaratıw tálim nátiyjeliligin asıradı.
Interaktiv usıllar - bul óz-ara háreket, yaǵnıy sheriklik tiykarında oqıtıw bolıp esaplanadı. interaktiv usıllardıń 4 tiykarǵı túri bar. Bular:
- kognitiv usıllar;
- oyınlar, eksperimental iskerlik;
- isbilermenlik oyınları, modellestiriw;
- ámeliyat arqalı oqıtıw, tikkeley iskerlik.
Interaktiv usıllardıń barlıǵında da oqıtıwshı hám oqıwshı iskerlgi ortasındaǵı sheriklik, oqıwshınıń tálim processindegi aktiv háreketi názerde tutıladı.
“Toqta, sanayman” oyını
Oyın tártibi. Oyında 4 ten artıq oqıwshı qatnasıwı múmkin. Bunda qolǵa jasırılǵan zattı taba almaǵan qatnasıwshı quwıwshı boladı. Ol beske deyin sanaydı hám “Toqta!” buyrıǵın beredi. Bul sanaw tamamlanǵansha qalǵanlar joqarı jayǵa shıǵıp alıwı kerek. Toqta buyrıǵın esitiwden, turǵan jayında toqtap qalıwı, qatıp turıwı kerek. Quwıwshı qatnasıwshı bolsa olardıń ishinen eń tómendegi biyklikte turǵan oqıwshını tańlaydı hám eki ayaǵın ústpe-úst qoyadı hám de qádemin sanap, ayaǵınıń ushın bálenttegi urıs qatnasıwshısınıń ayaǵına tiygizedi.
Eger bálenttegi urıs qatnasıwshısınıń ayaǵına tómendegi quwıwshınıń ayaq ushı tiyse, quwalaw gezegi joqarıdaǵıǵa ótedi. Eger ayaǵı jetpese, oyın qaytaldan baslanadı.