%збекстан республикасы жо№ары

5-soraw. O`teshtin` jasag`an zamani XIX a`sirdin` 2-yarimi qaraqalpaq xalqinin` eki jaqlama qisimda bolg`an waqti edi. Biri Xiywa xanlig`i ta`repinen saling`an esapsiz saliqlar, ekinshisi jergilikli feodallardin` qisimi. Sonliqtan shayir jasag`an zamanda qarama-qarsi eki klasstin` bar ekenligin ko`remiz. Bul haqqinda «Ko`rdim» qosig`inda:
Adamzat emes birdey,
Bazi birewler taza gu`ldey,
Birazlar bay, birazi gedey,
Du`n`yadag`i ba`rshesin ko`rdim.
dep jazadi. Shayir xaliqtin` awir turmisin, xaliq basindag`i baxitsizliqti, ezilgen miynetkeshlerdin` tragediyaliqjag`daylarin o`zinin` «Da`rkar», «A`rman menen», «Ketermen», «Ko`k o`zek» qosiqlarinda jirlaydi.
O`tesh o`zinin` satiraliq shig`armalarinda o`zi jasag`an zaman ten`sizliklerin, jergilikli baylardin` topas xarakterlerin teren` a`shkaralaydi. Onin` satiraliq qosiqlarina: «Yan`lidi», «Nuratdiyin», «Shermende», «Izimbet», «Qa`dir mola» qosiqlari kiredi. Bul shig`armalarda siqmar baylar menen xaliqti aldag`an din iyelerinin` unamsiz ha`reketleri a`shkaralanadi. Bunda shayir adamlardi eki toparg`a bo`lip qaraydi ha`m miynetkesh xaliqtin` esabinan ku`n ko`retug`in adamlardin` jaman qa`siyetleri u`stinen ku`ledi. Misali:
Bul zamanda adamlardin`,
Birazi adam yan`lidi,
Bul zamanda adamlardin`,
Birazi don`iz yan`lidi,
-degen sheshimge keledi. Shayir usi «Yan`lidi» qosig`inda Ermekbay degen o`tirikshi, ekiju`zli, ta`kabbir baydin` minez-qulqi, u`yindegi shopanlarg`a ko`rsetken ja`bir-zulimliqlari, adamgershilikke jayg`aspaytug`in topas isleri haqqinda jazadi. Al, shayirdin` «Shermende» satirasina Molla Izimbettin` tn`rt jigitti jumsap, haqisin bermey, tek g`ana pa`tiyasin bergeni, al to`rtewinin` de shan`arag`i qisi menen ash qalg`ani, bul ha`diysege qorlig`i kelgen O`teshtin` usi qosiqti do`retkenligi so`z boladi. Misali:
Alaradi eki ko`zin`,
Biljiraydi aytqan so`zin`,
Qalay-qalay bul minezin`,
Haqisin bergil shermende.
bul sipatlama shayirdin` «Izimbet» atli satirasina da ta`n. O`teshtin` «Nuratdiyin» satirasina o`tirik aytip, buzaqishiliq penen shug`illang`an Nuratdiyin maqsimnin` obrazi aship beriledi.