%збекстан республикасы жо№ары

2-soraw. XIX a`sirdin` 2-yariminda Xiywa Shig`is penen batisti tutastiriwshi ka`rwan joldin` derbenti edi. Bul jerge sirt el sawdagerleri arqali san min` jurttin` kitaplari, diniy kitaplar ha`m shig`is klassiklerinen Rudakiy, Ferdawsiy, Omar Hayyam, Saadiy, Hafiz, Nizamiy, Nawayi, Fizuliy ha`m t.b. kitaplari ha`m ka`tipler ta`repinen suliw etip ko`shirilgen qissalar da orin aldi. Qon`irat ha`m Shimbayda qissalardi ko`shirip jazatug`in ka`tipler de ko`beydi. Sol waqitta ha`r bir qissa bes batpan buwdayg`a alinatug`in bolg`an. Bunday qissa ha`m da`stanlar shayirlar ta`repinen qayta islenip, xaliq kitaplari qatarina qosilg`an ha`m jazba a`debiyattin` rawajlaniwina o`z ta`sirin tiygizgen. XVI-XVII a`sirlerde Saadiy «Zuxra-Tayir» da`stanin, son` tu`rkmen klassigi Mollanepes ta`repinen qayta islendi. Sayqal «Bahram-Gu`landam»di, Mag`rupiy «Yusup-Axmet»ti, Andalib «Yusup-Zliyxa»ni qayta islep xaliq kitaplari qatarina qosti. Bul qissalardin` qaraqalpaqsha variantlari payda boldi. Ko`pshiligi qaraqalpaq tiline awdarilip, ka`tipler ta`repinen ko`shirildi, qissaxanliq joli menen atqarildi. XIX-a`sirdin` 2-yariminda qaraqalpaqlar arasina «G`a`rip ashiq», «Bozug`lan» (Yusup-Axmet), «Zuxra-Tayir», «Go`rug`li», «Gu`lsanawbar» da`stanlari taraldi.
3-soraw. XIX a`sir aqirinda jasag`an ko`rnekli shayir-Saribay 1830-1898 jillari jasag`an. (Taxtako`pir rayoni). Onin` zamanlasi Gu`lmurat o`zinin` «Saribay menen aytis» qosig`inda shayirdin` barliq o`mirbayanin sa`wlelendiredi. Saribay o`z do`retiwshiliginde klassik shayirlardin` traditsiyasin dawam etken. Buni onin` «Gu`lmurat shayir menen aytis», «Qizil o`gizim» qosiqlarinan ko`remiz. Shayir qaraqalpaq a`debiyatinda timsal janrin qa`liplestiriwshi bolip, onin` timsalliq shig`armalarinda o`z da`wirindegi xaliq massasinin` awir turmisin, miynetkesh xaliqtin` u`stem toparlar ta`repinen eziliwin sa`wlelendiriw menen birge u`lken sotsial-ja`miyetlik ma`seleni qozg`aydi. Shayirdin` «Shimshiq penen aytis», «Jarg`anat penen aytis» timsallari teren` ideyag`a, sotsial mazmung`a iye. «Jarg`anat penen aytis»ta zalim patsha obrazi tiykarinda shayirdin` ko`z aldinda Xiywa xaninin` jabayiliq, zulimliqlari turadi, onin` timsallarinin` o`zgesheligi avtordin` qus penen so`ylesiwi dialog tu`rinde berilgen, timsal ob`ektin xaliq turmisinan alg`an.