%збекстан республикасы жо№ары

3-soraw. Jaziwshinin` «Sekretar`» (N-1958-j) povestinde uris da`wirindegi balalar turmisi su`wretlenedi. Ulken adamlar frotqa ketip, awilda kempir-g`arri, hayallar ha`m balalar qaladi. Awilda w-klass oqiwshi Atamurat jan`a waqittin` uaziypasin tu`sinip, oqiwshilardi ja`mlep, kolxoz jumislarina ja`rdem beredi, mallarg`a pishen oradi. Na`tijede komsorg Atamurat ha`mmesinen bilgish, teperish boladi. Al Serjan o`jetlikti qoyip, oqiw menen jumisqa aktiv qatnasadi. Atamurattin` ko`pshilik waqti armiyadan qaship kelgen Ataxannin` isin baqlawg`a ketedi. Ataxannin` balasi A`met a`kesine aziq aparip ju`rip, ku`nleri tu`sinip oni militsiyag`a tapsiradi. Povestte bunnan basqada Gulaysha, Qalbay, Erbay obrazlari qatnasadi.
«Mug`a`llimge raxmet» povestinde Turdimurat degen kishkene bala kolxozlasiw jillarinda awilg`a kelgen mug`a`llim Men`limurat penen u`yirlesiwi, og`an ja`rdem beriw waqiyalari tiykarinda rawajlanadi. Ol da`slep mug`a`llimnen qaship ju`redi. Jan`a turmis haqiyqatlig`i onin` mug`a`llimge degen ko`z-qarasin o`zgertedi. Mug`a`llim Turdimurat ushin keleshekke jol siltewshi haqiyqiy ustaz bolip, al Du`ysen molla urliq etip, o`tirik so`yleydi Povestte bala tili menen balalar dun`yasi, psixologiyasi, jan`a zaman haqqindag`i tu`sinigi sheber berilgen. Povesttin` tiykarinda turg`an na`rse-jan`a zaman shinlig`i, sol shinliqti iske asiriwshi mug`a`llim, ol ta`rbiyalag`an bala turadi.
Povesttin` qaharmanlari Turdimurat, Sa`rsenbay, Gulay, Serjan, Turdibay ha`m Men`limurat mug`a`llim. Povest`te obraz ta`biyg`iy turmis haqiyqatlig`inin` o`zinde ku`ta` a`piwayi izbe-izlik penen beriledi. Kaharman turmis haqiyqatlig`ina kem-kem sin`isip, o`zinin` ishki du`n`yasin, adamlar menen qatnasinda, turmis haqiyqatlig`inda aship beredi.
Men`limurat mug`a`llim obrazi balalar a`debiyatinda da balalar ustazi retinde basli qaharman. Onin` isi, minez-qulqi ja`miyetke qatnasi kishkene sha`kirtleri menen alip barg`an xizmetinde ko`rinedi. Ol elimizdin` da`slepki intelegentsiyasinin` uakili. «Mug`a`llimge raxmet» povesti kishkene Turdimurattin` mug`a`llim bergen bilimnen ko`zi ashilip, jan`a jamang`a, jan`a adam bolip adim atlawi, oni usi jolg`a salg`an a`diwli mug`a`llimine raxmeti, barliq adamlardin` da`slepki mug`a`llimge bergen alg`isi tuwrali waqiyalarg`a qurilg`an.
Solay etip, ha`zirgi qaraqalpaq balalar a`debiyatinda to`n`keristen buring`i eski mektep, onin` oqiwshilar kolxozlasiw da`wiri, uris jillari, da`slepki mug`a`llimnin` oqiwshilarg`a bilim beriwi h.t.b. siyaqli waqiyalar T.Qayipbergenov do`retpelerinen ken`nen orin alg`an.
TAYaNISh SO`ZLERI:
1. Povest`-ko`lemi jag`inan ortasha bolg`an bir neshe waqiyalar dizbeginen ibarat epikaliq shig`armanin` bir tu`ri
2. Gu`rrin` - turmisti iqsham ha`m qisqa tu`rde sa`wlelendiretug`in prozanin` povest`ten kishkene janrliq tu`ri
3. Proza - (latin tilinen tuwra, erkin ppkir bildiriw degendi an`latadi) A`debiyattin` turmis haqiyqatlig`in obrazlar ko`rkem qara so`z tu`rinde su`wretleytug`in janr.
QADAG`ALAW SAWALLARI:
1. T.Qayipbergenovtin` balalarg`a arnalg`an gu`rrin`lerinin` ideyaliq mazmuni
2. «Mug`a`llimge raxmet» povestindegi turmis shinlig`i ha`m balalar obrazi
3. «Sekretar`» povestindegi obraz jasaw usillari