%збекстан республикасы жо№ары

Watanım – keń mazmun ómirime ol, Watanım – anamday áziz gúlbaǵım. Orden taqpasa da óńirime ol,
Orden dep bilemen bergen ıǵbalın.
(Tólepbergen Mátmuratov).
Birinshi qatardaǵı “Watan” sózi arqalı tuwılǵan jer, el-xalıq hám onda jasap atırǵan lirikalıq qaharman túsiniledi, ekinshi qatarda qaytalanǵan “Watan” arqalı lirikalıq qaharmannıń watanǵa muhabbat, húrmet sezimleri beriledi. Úshinshi qatardaǵı “Orden” sózi sıy-húrmettiń rásmiy nıshanı retinde tuwra mánisinde berilgen, al tórtinshi qatardaǵı tákirarlanǵan “Orden” awıspalı, yaǵnıy metaforalıq usılda lirikalıq qaharmannıń ómiri, ıǵbal-nesiybesi, táǵdiri mánisin berip tur.
Antitezalar – grekshe antithesis – qarama-qarsı mánisin bildiredi, jiyi qollanılatuǵın poetikalıq figuralardan bolıp tabıladı. Antitezalar menen antonimlerdi birdey dep túsiniwge bolmaydı. Antonimler sózlerdiń mánilik qarama-qarsılıǵı bolsa (kún-tún, ashshı-dushshı, aq-qara h.t.b.), antiteza waqıya- hádiyselerdiń, oy-pikirlerdiń qarama-qarsılıǵın beredi. Antitezada qarama-qarsı obrazlar, sharayatlar, kontrast kórinisler qollanıladı, solar arqalı avtordıń ideyası ashıladı. Mısalı:
Men dúnyaǵa keldim, kelgen menen toldı ma dúnya? Men dúnyadan ketermen, ketken menen sorlı ma dúnya? Topıraqtan shıǵıp jáne topıraq bolarman,
Túsindirer adam, sende boldı ma dúnya?
(Omar Hayyam). Orta ásirlik ullı alım hám shayır Omar Hayyamnıń bul rubayısında materiallıq dúnyanıń mángiligi, onıń birlemshiligi, onı túsindiriwde aqıl-huwıshtıń ázziligi, demek, aqıl-estiń, ruwxtıń ekilemshiligi haqqındaǵı ideya kontrast (qarama-qarsı)
oy-pikirler, túsinikler menen berilip tur.
Antiteza shıǵarmalarda oy-pikirdiń, ishki sezimlerdiń tásirsheń beriliwin támiyinlep, oqıwshıda estetikalıq zawıq oyatadı.
Inversiya – latınsha inversio – orın almastırıw degendi ańlatadı. Kórkem tekstte avtordıń stilistikalıq maqset penen sózlerdiń mánisi boyınsha izbe-izligin, grammatikalıq tártibin buzıp, ádettegiden basqasha ornalastırıwı inversiya dep ataladı. Inversiya usılı menen jazǵanda gáp aǵzaları óz tártibi menen jaylaspay orın almasıwı múmkin, baslawısh gáptiń izinde, bayanlawısh gáptiń basında kele beriwi múmkin. Mısalı:
Júregimde mámleket bar –
shegarası joq.
Bir ájep ummannıń
jaǵısında ol.
Bul jerde mıltıq joq –
atılmaydı oq

Sazlar bar,
Reńler bar

hám Qosıqlar bar…

(Baxtıyar Genjemuratov).

Bul qosıq qatarların gáp qurılısı nızamına boysındırǵanda tómendegishe bolar edi: “Júregimde shegarası joq mámleket bar. // Ol bir ájep ummannıń jaǵısında. // Bul jerde mıltıq joq, oq atılmaydı”. Biraq bunday jaǵdayda tekst qosıq dárejesine kóterile almay, ápiwayı ǵana xabar gápler bolıp qalar edi, avtor inversiya usılın qollanıw arqalı sózlerdiń tásirsheńligin, teksttiń intonaciyasın, ırǵaǵın kúsheytken.
Solay etip, ádebiyattanıw iliminde bunday stilistikalıq figuralar poetikalıq sintaksis degen termin menen de júritiledi.
Poetikalıq sintaksiske kórkem punktuaciyalardı da kirgizsek boladı.